________________
२२६
प्रज्ञापनासूत्रे गौतम ! सर्वस्तोकाः जीवाः परीताः, नो परीत नोऽपरीताः अनन्तगुणाः, अपरीता अनन्तगुणाः द्वारम् १६ ॥सू० २१॥ ____टीका-अथ परीतादि द्वारमधिकृन्य जीवाल्पबहुत्वादिकं प्ररूपयितुमाह'एएसि णं भंते ! जीवाणं परीत्ताणं' गौतमः पृच्छति हे भदन्त ! एतेषां खलु जीवानां परीतानाम्-शुक्लपाक्षिकाणाम्, प्रत्येकशरीरिणाश्च, 'अपरीत्ताणं' अपरीतानाम्-कृष्णपाक्षिकानाम्, साधारणवनस्पतीनाश्च, नो परीत्ता नो अपरीत्ताण य' नो परीत नोऽपरीतानाञ्च-सिद्धानाम् मध्ये 'कयरे कयरेहितो' कतरे कतरेभ्यः 'अप्पा वा, बहुया वा, तुल्ला वा, विसेसाहिया वा ?' अल्पा वा, बहुका वा, तुल्या वा, विशेषाधिका वा भवन्ति ? भगवान् उत्तरयति-'गोयमा ! 'हे गौतम ! 'सव्वत्थोवा जीवा परीत्ता' सर्वस्तोकाः-सर्वेभ्योऽल्पाः, जीवाः परीताः विशेषाधिक हैं ? (गोयमा) हे गौतम ! (सव्वत्थोया जीवा परित्ता) सबसे कम परीत जीय हैं (नो परित्ता नो अपरित्ता अर्णतगुणा) नो परीत-नो अपरीत अनन्तगुणा है (अपरीता अर्णतगुणा) अपरीत जीव अनन्तगुणा है ॥२१॥
टीकार्थ-अब परीतद्वार की अपेक्षा जीवों के अल्पबहुत्व का कथन करते हैं__ श्री गौतम स्वामी प्रश्न करते हैं-हे भगवन् ! इन परीत जीवों अर्थात् शुक्ल पाक्षिकों तथा प्रत्येक शरीर वालों, अपरीत जीवों अर्थात् कृष्णपाक्षियों तथा साधारण वनस्पति के जीवों एवं नो परीत नो अपरीत अर्थात् सिद्धों में से कौन किसकी अपेक्षा अल्प, बहुत, तुल्य या विशेषाधिक हैं ? भगवान् उत्तर देते हैं-हे गौतम ! परीत जीव सबसे कम हैं, क्यों कि जिन जीवों ने संसार को परिमित कर
वेमा (कयरे कयरेहितो) आए अनाथी (अप्पा वा बहुया वा तुल्ला वा विसेसाहिया वा) २६५, ५, तुझ्य २२॥२ विशेषाधि४ छ ?
(गोयमा) गौतम ! (सव्वत्थोवा जीवा परित्ता) माथी सोछ। परीत १ छ (नो परिता नो अपरित्ता अणंतगुणा) नो परीत न। ५५रीत अनन्त ७॥ छ (अपरीता अणंतगुणा) २५५रीत ७१ अनन्त ॥ छ
ટીકાથ-હવે પરીત દ્વારની અપેક્ષાએ જીના અ૫ બહત્વનું કથન કરે છે –શ્રી ગૌતમસ્વામી પ્રશ્ન કરે છે –હે ભગવન્ ! આ પરીત છે અર્થાત્ શુકલ પાક્ષિક તથા પ્રત્યેક શરીરવાળા “અપરીત છે અર્થાત્ કૃષ્ણપાક્ષિકે તથા સાધારણ વનસ્પતિના છે તેમજ ને પરત ને અપરીત અર્થાત્ સિદ્ધોમાંથી કોણ કોની અપેક્ષાએ અ૫, ઘણા, તુલ્ય અગર વિશેષાધિક છે?
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૨