________________
प्रमेययोधिनी टीका पद ३ सू.७ बादरजीवाल्पबहुत्वम्
१३३ सूक्ष्मावगाहनतयोदकेषु सर्वत्रापि च सद्भावात् शैयालादीनामुदकेऽवश्यंभाविनां बादरानन्तकायिकखात्, तेभ्योऽपि 'बादरापुढविकाइया असंखेजगुणा' बादराः पृथिवीकायिकाः असंख्येयगुणा भवन्ति, तेषाम् अष्टपृथिवीषु सर्वविमानभवनपर्वतादिषु सद्भावात्, तेभ्योऽपि 'बायरा आउकाइया असंखेज्जगुणा' बादराः अकायिकाः असंख्येयगुणा भवन्ति, समुद्रेषु उदकबाहुल्यात, तेभ्योऽपि 'बायरा वाउकाइया असंखेज्जगुणा' बादराः वायुकायिकाः असंख्येयगुणा भवन्ति, रन्ध्र सर्वत्र वायुसद्भावात्, तेभ्योऽपि 'वादरा वणस्सइकाइया अणंतगुणाः' बादराः वनस्पतिकायिकाः अनन्तगुणा भवन्ति प्रतिवादरनिगोद मनन्तानां जीवानां सद्भावात्, तेभ्योऽपि 'बायरा विसेसाहिया' बादराः समुच्चयबादराः जीवाः विशेषाधिकाः किश्चिदधिका भवन्ति, बादरद्वीन्द्रियादि त्रसकायिकादीनामपि तत्र समावेशात्, इत्येवं समुच्चयादि बादराणामल्पवहुत्वादिकं प्रतिपाद्य निगोद अत्यन्त सूक्ष्म अवगाहना वाले होने के कारण जल में सर्वत्र होते हैं । शैवाल आदि अनन्त कायिक हैं और जल में उसका सद्भाव अवश्य होता है। इनकी अपेक्षा बादर पृथिवीकायिक असंख्यात गुणा हैं, क्योंकि वे आठों पृथिवियों में एवं समस्त विमान, भवन तथा पर्वतों आदि में विद्यमान हैं । बादर अप्कायिक उनसे भी असंख्यगुणा अधिक हैं, क्योंकि समुद्रों में जल की बहुलता होती है। बादर वायुकायिक उनसे भी असंख्यातगुणा हैं, क्योंकि समी रन्धों में (पोली जगह में) वायु विद्यमान रहती है । बादर वनस्पतिकायिक उनसे अनन्तगुणा अधिक हैं, क्योंकि प्रत्येक बादर निगोद में अनन्त जीव होते हैं । बादर जीव उनसे विशेषाधिक हैं, क्योंकि बादर द्वीन्द्रिय आदि सभी उनमें सम्मिलित हैं।
इस प्रकार समुच्चय आदि बाद जीवों के अल्पबहुत्व का प्रतिગહનાવાળા હેવાના કારણે પાણીમાં સર્વત્ર હોય છે, શેવાળ આદિ અનન્તકાયિક છે, અને પાણીમાં તેને સદૂભાવ અવશ્ય હોય છે, તેમની અપેક્ષાએ બાદર પૃથ્વીકાયિક અસંખ્યાતગણા છે, કેમકે તેઓ અહીં પૃથ્વીમાં તેમ જ સમસ્ત વિમાન, ભવન તથા પર્વતે આદિમાં હયાત છે, બાદર જળકાયિક તેમનાથી અસંખ્યાતગણું અધિક છે, કેમકે સમુદ્રોમાં પાણીની અધિકતા હોય છે, બાદર વાયુકાયિક તેનાથી પણ અસંખ્યાત ગણુ છે, કેમકે બધાં છિદ્રોમાં વાયુ અવશ્ય હોય જ છે, બાદર વનસ્પતિકાયિક તેમનાથી અનંત ગણ અધિક છે, કેમકે પ્રત્યેક બાદર નિગદમાં અનન્ત જીવ થાય છે, બાદર છવ તેમનાથી વિશેષાધિક છે, કેમકે બાદર કીન્દ્રિય આદિ બધા તેમનામા સંમિલિત છે.
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૨
