________________
१०६
प्रज्ञापनासूत्रे पर्याप्तानामल्पबहुत्वादिकं प्ररूपयति-'एएसि णं भंते ! सुहुम अपज्जत्तगाणं' गौतमः पृच्छति-हे भदन्त ! एतेषां खलु सूक्ष्मापर्याप्तकानां 'मुहुम पुढविकाइयाणं अपज्जत्तगाणं' सूक्ष्म पृथिवीकायिकानाम् अपर्याप्तकानाम् 'सुहुम आउकाइयाणं अपज्जत्तयाणं' सूक्ष्माकायिकानाम् अपर्याप्तकानाम् 'सुहुम तेउकाइयाणं अपज्जत्तगाणं' सूक्ष्म तेजःकायिकानाम् अपर्याप्तकानाम् 'मुहुम वाउकाइयाणं अपज्जत्तयाणं' सूक्ष्म वायुकायिकानाम् अपर्याप्तकानाम्, 'सुहुम वणस्सइकाइयाणं अपज्जत्तगाणं' सूक्ष्म वनस्पतिकायिकानाम् अपर्याप्तकानाम् 'सुहुम निगोयाणं अपज्जत्तयाण य' सूक्ष्मनिगोदानाम् अपर्याप्तकानाञ्च मध्ये 'कयरे कयरेहिंतो' कतरे कतरेभ्यः 'अप्पा वा, बहुया वा, तुल्ला वा, विसेसाहिया वा' अल्पा बा, बहुका वा, तुल्या वा, विशेषाधिका वा भवन्ति ? भगवान् उत्तरयति -'गोयमा !" हे गौतम ! 'सव्वत्थोवा मुहुम तेउकाइया अपज्जया' सर्वस्तोकाः -सर्वेभ्योऽल्पाः सूक्ष्मतेजाकायिकाः अपर्याप्तकाः भवन्ति, तेषामसंख्येयलोकाकाशप्रदेशप्रमाणत्वात्, तेभ्यः 'सुहुमपुढविकाइया अपज्जत्तया विसेसाहिया'
अब अपर्याप्त सूक्ष्म आदि जीवों के अल्पबहुख का प्ररूपण करते हैं
श्री गौतम स्वामी प्रश्न करते हैं-हे भगवन् ! सूक्ष्म अपर्याप्तक, सूक्ष्म पृथिवीकायिक अपर्याप्तक, सूक्ष्म अप्कायिक अपर्याप्तक, सूक्ष्म तेजस्कायिक अपर्याप्तक, सूक्ष्म वायुकायिक अपर्याप्तक, सूक्ष्म वनस्पतिकायिक अपर्याप्तक और सूक्ष्म निगोद के अपर्याप्तक जीवों में कौन किससे अल्प, बहुत, तुल्य अथवा विशेषाधिक हैं ?
श्री भगवान् उत्तर देते हैं-हे गौतम ! सब से कम सूक्ष्म तेज:कायिक अपर्याप्तक हैं, क्योंकि वे असंख्यात लोकाकाश प्रदेशों के बराबर हैं। उनकी अपेक्षा सूक्ष्म पृथिवीकायिक अपर्याप्त विशेषाधिक हैं। उनकी अपेक्षा सूक्ष्म अप्कायिक अपर्याप्त विशेषाधिक हैं। उनसे सूक्ष्म वायुकायिक अपर्याप्त विशेषाधिक हैं । सूक्ष्म वायुकायिक अप
હવે અપર્યાપ્ત સૂક્ષમ આદિ જીવોના અ૫ બહત્વનું પ્રરૂપણ કરે છે
શ્રીગૌતમસ્વામી પ્રશ્ન કરે છે–ભગવદ્ ! સૂક્ષમ અપર્યાપક, સૂફમપૃથિવીકાયિક અપર્યાપ્તક, સૂફમ જળકાયિક અપર્યાપ્તક, સૂક્ષમ તેજસ્કાયિક અપર્યાપ્તક, સૂમ વાયુકાયિક અપર્યાપ્તક, સૂમ વનસ્પતિકાયિક અપર્યાપ્તક અને સૂમ નિગદના અપર્યાપ્તક માં કેણ કેનાથી અલ્પ, ઘણું, તુલ્ય અથવા વિશેષાધિક છે?
શ્રી ભગવાન ઉત્તર આપે છે-હે ગૌતમ, બધાથી ઓછા સૂમ તેજસ્કાયિક અપર્યાપ્તક છે, કેમકે તેઓ અસંખ્યાત કાકાશ પ્રદેશના બરાબર છે. તેમની અપેક્ષાએ સૂક્ષ્મ પૃવીકાયિક અપર્યાપ્તક વિશેષાધિક છે. તેમની અપેક્ષાએ સૂમ જળકાયિક અપર્યાપ્ત વિશેષાધિક છે તેમનાથી સૂફમ વાયુકાયિક અપર્યાપ્ત વિશે
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૨