________________
११३४
प्रज्ञापनासूत्रे
सिध्यन्ति बुध्यन्ते मुच्यन्ते, परिनिर्वान्ति - निर्वाणं प्राप्नुवन्ति, सर्वदुःखानामन्तं कुर्वन्ति, ' वाणमंतर जो सियवेमाणियसोहम्मीसाणाय जहा असुरकुमारा' वानव्यन्तर ज्योतिष्कवैमानिकसौधर्मेशानाश्च यथा असुरकुमारा भणितास्तथा भणितव्याः, किन्तु 'नवरं जोइसियाणय वेभाणियाणय चयंतीति अभिलावो कायव्यो' नवरम् - पूर्वापेक्षया विशेषस्तु - ज्योतिष्काणाञ्च वैमानिकानाश्च व्यवन्ति' इति अभिलापः आलापः कर्तव्यः, गौतमः पृच्छति - 'सणकुमारदेवाणं पुच्छा ?' सनत्कुमारदेवानां पृच्छा ? भगवान् आह - 'गोयमा ! हे गौतम ? जहा असुरकुमारा' यथा असुरकुमारा उक्तास्तथैव सनत्कुमारदेवा वक्तव्याः, किन्तु - 'नवरं एगिदिएस ण उववज्जंति' नवरम् - पूर्वापेक्षया विशेषस्तु सनत्कुमारदेवा एकेन्द्रियेषु स्वभवात्प्रच्युत्य न उपपद्यन्ते, एवं जाव सहस्सारगदेषा' एवम् उक्तरीत्या यावत् - माहेन्द्रब्रह्मलोकम्परा से मुक्ति प्राप्त करते हैं, निर्वाण प्राप्त करते हैं और समस्त दुःखों का अन्त करते हैं ।
"
-
वानव्यन्तर, ज्योतिष्क, तथा सौधर्म और ऐशान वैमानिकों की प्ररूपणा असुरकुमारों के समान समझनी चाहिए । विशेष वात यह है कि ज्योतिष्क और वैमानिक देवों के लिए 'उदवर्तना' शब्द का प्रयोग न करके च्यवन शब्द का प्रयोग करना चाहिए ।
गौतम-भगवन् । सनत्कुमार देव अनन्तर उद्ववर्त्तना करके कहाँ उत्पन्न होते हैं ?
भगवान् - गौतम ! सनत्कुमार देवों का कथन असुरकुमारों के समान समझना चाहिए, विशेषता यह है कि सनत्कुमार देव अपने भव से च्यवन करके एकेन्द्रियों में उत्पन्न नहीं होते हैं । इसी प्रकार ઉત્પન્ન થાય છે. કાઇ કોઇ મનુષ્ય સિદ્ધિ પ્રાપ્ત કરે છે, ખેાધિ પ્રાપ્ત કરે છે, સમસ્તકમાંંથીયા ભવપર પરાથી મુક્તિ પ્રાપ્ત કરે છે અને સમસ્તદુઃખાના અંત કરેછે.
વાનવ્યંતર, જ્યોતિષ્ક તથા સૌધ અને અશાન વૈમાનિકાની પ્રરૂપણા અસુરકુમારાના સમાન સમજવી જોઇએ. વિશેષવાત એ છે કે જયોતિષ્ક અને વૈમાનિક વાના માટે ‘ઉર્દૂના’ શબ્દના પ્રયોગ ન કરતા ચ્યવન' શબ્દને પ્રયોગ કરવા જોઇએ.
શી ગૌતમ સ્વા’:-ભગવન્ ! સનકુમાર દેવ અનન્તર ઉર્દૂના કરીને કયાં ઉત્પન્ન થાય છે?
શ્રી ભગવાન્-ગૌતમ ! સનકુમાર દેવાનુ` કથન અસુરકુમારોના સમાન સમજવુ જોઇએ, વિશેષ વાત એ છે કે સનત્કુમાર દેવ પોતાના ભવથી ચ્યવન કરીને એકેન્દ્રિયોમાં ઉત્પન્ન નથી થતા એજ પ્રકારે સહસ્રાર દેવલાક સુધી
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર :૨
