________________
प्रमेयबोधिनी टीका पद ६ सू.१० असुरकुमाराद्युपपातनिरूपणम् १०७३ तवेमाणियदेवे हितो उववज्जति' नो कल्पातीतवैमानिकदेवेभ्यः पृथिवीकायिका उपपद्यन्ते, गौतमः पृच्छति 'जइ कप्पोवगवेमाणियदेवेहितो उववज्जंति' यदा पृथिवीकायिकाः कल्पोपपन्नकवैमानिकदेवेभ्य उपपद्यन्ते तदा 'कि सोहम्मेहितो जाव अच्चुएहितो उववज्जति ?' किं सौघर्भेभ्यो यावत् किंवा इशान-सनत्कुमारमाहेन्द्रबह्मलीकलान्तकमहाशुक्रसहस्रार आनतप्राणत-आरणाच्युतेभ्यो वैमानिकदेवेभ्यः पृथिवीकायिकाः उपपद्यन्ते ? भगवान् आह-'गोयमा !' हे गौतम ! 'सोहम्मीसाणेहिंतो उववज्जति' सौधर्मेशानेभ्यो वैमानिकदेवेभ्यः पृथिवीकायिका उपपद्यन्ते 'नो सणंकुमार जाव अच्चुएहितो उववज्जंति' नो सनत्कुमार यावत् , माहेन्द्रब्रह्मलोकलान्तकमहाशुक्रसहस्रारानतप्राणतारणाच्युतेभ्यो वैमानिकदेवेभ्यः पृथिवीकायिका उपपद्यन्ते, 'एवं आउकाइया बि' एवम् पूर्वोक्तपृथिवीकायिकरीत्या, अप्कायिका अपि भणितव्याः ‘एवं तेउवाउकाइया वि' एवम् तथैव पृथिवीनव ग्रेवेयक और पांच अनुत्तर विमानों के देव च्यवन करके पृथ्वीकायिकों में उत्पन्न नहीं होते।
गौतम-हे भगवन् ! र्याद कल्पोपपन्न वैमानिकदेवों से पृथ्वीकायिक उत्पन्न होते हैं तो क्या सौधर्म देवलोकके वैमानिकों से उत्पन्न होते हैं ? अथवा ईशान, सनत्कुमार, माहेन्द्र, ब्रह्मलोक लान्तक महाशुक्र, सहस्त्रार, आनत, प्राणत, आरण, और अच्युत देवलोक के वैमानिकों से उत्पन्न होते हैं ?
भगवान्-हे गौतम ! सौधर्म और ईशान वैमानिकों से ही पृथ्वी कायिक उत्पन्न होते हैं, सनत्कुमार से लेकर आगे के अच्युत पर्यन्त वैमानिकों से उत्पन्न नहीं होते।
इसी प्रकार अप्रकायिकों वायुकायिक तथा तेजाकायिकों का उत्पाद भी कह लेना चाहिए, मगर पृथ्वीकायिकों से इनकी विशेषता અને પાંચ અનુત્તર વૈમાનિકના દેવ ચ્યવનકરીને પૃથ્વીકાયિકમાં ઉત્પન્ન નથી થતા.
શ્રી ગૌતમસ્વામી –હે ભગવન? યદિ કપિપપન્ન વૈમાનિક દેથી પૃથ્વીકાયિક ઉત્પન્ન થાય છે તે શું સૌધર્મ દેવલોકના વૈમાનિકેથી ઉત્પનન થાય छ, अथवा शान, सनमा२, माउन्द्र, प्रझ४, eirds, भाशु, ससा२, આનત, પ્રાણત, આરણ અને અશ્રુત દેવલોકના વૈમાનિકેથી ઉત્પન્ન થાય છે?
શ્રી ભગવાન કહે ગૌતમ! સૌધર્મ અને ઇશાન વૈમાનિકેથી જ પૃથ્વી કાયિક ઉત્પન્ન થાય છે, સનસ્કુમારથી લઈ બે આગળના અચુત પર્યન્તના વિમાનિકેથી ઉત્પન્ન નથી થતા.
એજ પ્રકારે અષ્કાયિક, વાયુકાચિકે, તેજ કાયિકના ઉત્પાદ પણ કહેવા જોઈએ, પણ પૃથ્વીકાયિકેથી તેમની વિશેષતા એ છે કે તેજ કાયિક અને
प्र० १३५
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૨
