________________
९०
प्रज्ञापनासूत्र वा, विसेसाहिया वा' अल्पा वा, बहुका वा, तुल्या वा, विशेषाधिका वा भवन्ति ? भगवान् उत्तरयति-'गोयमा !' हे गौतम ! 'सव्वत्थोवा तसकाइया पजत्तगा' सर्वस्तोकाः-सर्वेभ्योऽल्पाः त्रसकायिकाः द्वीन्द्रियादयः पर्याप्तका भवन्ति तेषां तथा स्वाभावत्वात् तेभ्यः 'अपज्जत्तगा असंखेजगुणा' अपर्याप्तकास्त्रसकायिकाः असंख्येयगुणा भवन्ति, गौतमः पृच्छति-'एएसि णं भंते ! सकाइयाणं पुढविकाइयाणं' हे भदन्त ! एतेषां खलु सकायिकानां पृथिवीकायिकानाम् 'आउकाइयाणं' अप्कायिकानाम् , 'तेउकाइयाणं' तेजस्कायिकानाम् , 'वाउकाइयाणं' वायुकायिकानाम् ‘वणस्सइकाइयाणं' वनस्पतिकायिकानाम् 'तसकाइयाण य' त्रसकायिकानाश्च द्वीन्द्रियादीनाम् , 'पजत्तापज्जत्ताणं' पर्याप्तापर्याप्तानां मध्ये 'कयरे कयरेहितो' कतरे कतरेभ्यः 'अप्पा वा, बहुया वा, तुल्ला वा, विसेसाहिया वा' अल्पा वा, बहुका वा, तुल्या वा, विशेषाधिका वा भवन्ति ? भगवान् उत्तरयति-'गोयमा !' हे गौतम ! 'सव्वत्थोवा तसकाइया पज्जत्तगा' सर्वस्तोकाः
हे भगवन् ! उसकायिक पर्याप्त और अपर्याप्त जीवों में कौन किस से अल्प, बहुत, तुल्य या विशेषाधिक हैं ? भगवान् उत्तर देते हैं-हे गौतम ! सबसे अल्प पर्याप्तक त्रसकायिक हैं, क्योंकि उनका ऐसा ही स्वभाव है, उनकी अपेक्षा अपर्याप्तक त्रसकायिक असंख्यात गुणा अधिक हैं। ___ गौतमस्वामी ! पुनः प्रश्न करते हैं-हे भगवन् ! इन सकायिक, पृथ्वीकायिक, अप्कायिक, तेजस्कायिक, वायुकायिक, वनस्पतिकायिक,
और द्वीन्द्रियादि त्रसकायिक जीवों के पर्याप्तों और अपर्याप्तों में कौन किससे अल्प, बहुत, तुल्य या विशेषाधिक है ? भगवान उत्तर देते हैं-गौतम ! जसकायिक पर्याप्त सब से कम हैं, उनकी अपेक्षा वसकायिक अपर्याप्त असंख्यातगुणा हैं, क्योंकि अपर्याप्त द्वीन्द्रि
હે ભગવન ! ત્રસાયિક પર્યાપ્ત અને અપર્યાપ્ત જેમાં કેણ કેનાથી અલ્પ ઘણુ, તુલ્ય અગર વિશેષાધિક છે?
શ્રી ભગવાન ઉત્તર આપે છે-હે ગૌતમ ! બધાથી ઓછા પર્યાપ્ત ત્રસ કાયિક છે, કેમકે તેમને તે જ સ્વભાવ છે, તેમની અપેક્ષાએ અપર્યાપ્તક ત્રસાયિક અસંખ્યાત ગણું અધિક છે.
શ્રી ગૌતમસ્વામી ફરી પ્રશ્ન કરે છે-ભગવદ્ આ સકાયિક, પૃથ્વીકાયિક, અષ્કાયિક, તેજસ્કાયિક, વાયુકાયિક, વનસ્પતિકાયિક અને બે ઇન્દ્રિયાદિ ત્રસ કાયિક જીના પર્યાપ્ત અને અપર્યાપ્યોમાં કેણ કોનાથી. અધિક, અલ્પ તુલ્ય અગરતે વિશેષાધિક છે ?
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૨
