________________
प्रमेयबोधिनी टीका प्र.१ सू.६ जीवादीनां वर्णादिना परस्परसंवेधनिरूपणम् ६९ केचित्-'सीयफासपरिणया वि-शीतस्पर्शपरिणता अपि भवन्ति, केचित्-'उसिणफासपरिणया वि'-उष्णस्पर्शपरिणता अपि भवन्ति, केचित्-‘णिद्धफासपरिणया वि' -स्निग्धस्पर्शपरिणता अपि भवन्ति, केचित्-'लुक्खफासपरिणया वि' रूक्षस्पर्शपरिणता अपि भवन्ति 'संठाणओ परिमंडलसंठाणपरिणया वि' वट्टसंठाणपरिणया वि तंससंठाणपरिणया वि' चउरंससंठाणपरिणया वि' आयतसंठाणपरिणया वि२०' ये पूर्वोक्ताः स्कन्धादयो वर्णतो-नीलवर्णपरिणतास्तेषु मध्ये केचित्-'संठाणओ'संस्थानतः-संस्थानम्-आकारस्तदाश्रित्य संस्थानापेक्षयेत्यर्थः, 'परिमंडलसंठाणपरिणया वि'-परिण्डलसंस्थानपरिणता अपि भवन्ति, केचित्-'वट्टसंठाणपरिणया वि'-वृत्तसंस्थानपरिणता अपि भवन्ति केचित्-'तंससंठाणपरिणया वि' व्यत्रसंस्थानपरिणता अपि भवन्ति, केचित्-'चउरंससंठाणपरिणया वि'-चतुरस्त्रसंस्थानपरिणता अपि भवन्ति, केचित्-'आयतसंठाणपरिणया वि' आयतसंस्थानपरिणता अपि भवन्ति । 'जे वण्णओ लोहियवण्णपरिणया, ते गंधओ सुब्भिवाले, कोई उष्ण स्पर्शयाले, कोई स्निग्ध स्पर्शयाले, और कोई रूक्ष स्पर्शचाले भी होते हैं, ऐसा जानना चाहिए।
जो वर्ण से नील वर्णवाले हैं, उनमें से संस्थानकी अपेक्षा कोई परिमंडल संस्थान वाले भी है, कोई वृत्त संस्थान वाले भी होते हैं, कोई त्रिकोण संस्थान वाले भी होते हैं । कोई चतुष्कोण संस्थान वाले भी होते हैं और कोई आयत संस्थान वाले भी होते हैं। ___ जो पुद्गल वर्ण से लोहित (लाल) वर्ण वाले होते हैं, वे गंध की अपेक्षा सुगंध परिणत भी होते हैं और कोई दुर्गध परिणत भी होते हैं । अर्थात् उनमें कोई सुरमि गंधवाले हैं कोई दुरमि गंधवाले हैं। __ आशय यह है कि लोहित वर्ण वाले सभी पुद्गल किसी एक ही સ્પર્શવાળા—કઈ સ્નિગ્ધ સ્પર્શવાળા અને કઈ રૂક્ષ પશવાળા પણ હોય છે. એમ સમજવું જોઈએ.
જે રંગમાં નીલા રંગવાળા છે. તેઓમાં સંસ્થાનની અપેક્ષાએ કઈ પરિમંડલ સંસ્થાનવાળા પણ હોય છે, કોઈ ગેળ સંસ્થાનવાળા પણ હોય છે. કેઈ ત્રિકેણ સંસ્થાનવાળા પણ હોય છે. કોઈ ચતુષ્કોણ સંસ્થાનવાળા પણ હોય છે અને કેઈ આયત સંસ્થાનવાળા પણ હોય છે.
- જે પગલે રંગે રાતા–લાલ રંગવાળા હોય છે, તેઓ ગંધની અપેક્ષાએ સુગન્ધ પરિણામી હોય છે અને દુર્ગન્ધ પરિણમી પણ હોય છે. અર્થાત તેઓમાં પણ કઈ સુરભિ ગંધવાળા તે કોઈ દુરભિ ગંધવાળા હોય છે.
આશય એ છે કે લાલ રંગવાળા બધા પુદ્ગલ કેઈ એકજ ગંધવાળા
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૧
