________________
५४४
प्रज्ञापनासूत्रे
चोक्षाः ७, अचोक्षाः ८, तालपिशाचाः ९, मुखरपिशाचाः १०, अधस्तारका ११, देहाः १२, विदेहाः १३, महादेहाः १४, तूष्णीका : १५, वनपिशाचाः १६, इति । ' ते समासओ दुविहा' पण्णत्ता' - ते अष्टविधा वानव्यन्तराः, समासतः 1 संक्षेपेण द्विविधाः प्रज्ञप्ताः 'तं जहा ' - तद्यथा - 'पज्जत्तगाय, अपज्जतगाय' - पर्यातकाश्च, अपर्याप्तकाश्च । तदुपसंहरन्नाह - ' से तं वाणमंतरा' - ते एते - पूर्वोक्ताः, वानव्यन्तरा प्रज्ञप्ताः । अथ ज्योतिष्कान् प्राह- 'से किं तं जोइसिया ?' - ' से' - अथ 'किं तं' के ते - कतिविधा इत्यर्थः, ज्योतिषिकाः प्रज्ञप्ताः ? भगवानाह - 'जोइसिया पंचविहा पण्णत्ता'- ज्योतिष्काः पञ्चविधाः प्रज्ञप्ताः, 'तं जहा' - तद्यथा 'चंदा' - चन्द्राः १, 'सूरा' - सूर्याः २, 'गहा' - ग्रहाः ३, 'नक्खत्ता' - नक्षत्राणि ४, 'तारा' (९) तालपिशाच (१०) मुखरपिशाच (११) अधस्तारक (१२) देह (१३) विदेह (१४) महादेह (१५) तूष्णीक और (१६) वनपिशाच ।
ये वाणव्यन्तर देव संक्षेप से दो प्रकार के कहे गए हैं- पर्याप्तक और अपर्याप्तक । यह वाण व्यन्तरों की प्ररूपणा हुई ।
अब ज्योतिष्क या ज्योतिषिक देवों की प्ररूपणा करते हैं- प्रश्न है कि ज्योतिष्क देव कितने प्रकार के हैं ? भगवान् ने उत्तर दियाज्योतिष्क देय पांच प्रकार के होते हैं, यथा - (१) चन्द्र (२) सूर्य (३) ग्रह (४) नक्षत्र और (५) तारा ।
जो लोक को द्योतित- प्रकाशित करते हैं, उन्हें ज्योतिष कहते हैं । ज्योतिष एक प्रकार के विमान हैं। उन ज्योतिष विमानों में उत्पन्न (१०) भुमर पिशाथ ( ११ ) अधस्ता२४ (१२) ढेड (१३) विद्वेह (१४) भडा विहेड (१५) तूष्णी भने (१६) पिशाय
આ વ્યન્તર દેવા સક્ષેપથી એ પ્રકારના કહેલા છે પર્યાપ્તક અને અપ*સક આ બ્યન્તાની પ્રરૂપણા થઇ
આ વ્યન્તર દેવા સક્ષેપથી એ પ્રકારના કહેલાં છે પર્યાપ્ત અને અપર્યોસ. આ વ્યન્તરાની પ્રરૂપણા થઇ.
હવે જ્યાતિષ્ઠ દેવાની પ્રરૂપણા કરે છે
પ્રશ્ન છે કે જ્યાતિષ્ક દેવ કેટલા પ્રકારના છે?
શ્રી ભગવાને ઉત્તર આપ્યાયેાતિષિક દેવ પાંચ પ્રકારના છે—જેમકે (૧) शन्द्र (२) सूर्य (3) श्रडु (४) नक्षत्र (4) तारा
જે લેાકને ઘોતિત–પ્રકાશિત કરે છે. તેઓને જ્યાતિષ્ક કહે છે. જાતિક એક પ્રકારનું વિમાન છે. તે જ્ગ્યાતિષ વિમાનામાં ઉત્પન્ન થનારા દેવ જયાતિકૈ દેવ કહેવાય છે.
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૧
