________________
प्रमेयबोधिनी टीका प्र. पद १ सू.३९ समेददर्शनार्यनिरूपणम् ४७५ मुपर्युपरि प्रसरति तथा एकपदोत्पन्नरुचिरप्यात्मा तथाविध क्षयोपशमभावादशेषेषु तत्त्वेषु रुचिमान् भवति, सो बीयरुइत्ति गायव्यो'-स बोनरुचिरिति ज्ञातव्यः, अथामिगमरुचिमाह -'सो होइ अभिगमरुई'-स भवति अभिगमरुचिः 'सुयनाणं जस्स अत्थओ दि8'-श्रुतज्ञानं यस्य अर्थतो दृष्टम् , 'इक्कारस अंगाई एकादश अङ्गानि, 'पइन्नगा दिद्विवाोय - प्रकीर्णकानि, दृष्टिवादश्च ॥१२२॥ अथ विस्ताररुचिमाह-'दव्वाण' द्रव्याणाम् धर्मास्तिकायादीनां सर्वेषामपि 'सव्वभावा' सर्वभावाः सर्वे पर्यायाः 'सव्वपमाणेहि -सर्वप्रमाणैः 'जस्स'-यस्य ‘उवलद्धा'-उपलब्धा भवन्ति, 'सव्याहिं'-सर्वैः 'नयविही हिं' नयविधिभिः-नैगमादिनय प्रकारैः 'वित्थाररुइत्ति णायव्यो'-विस्ताररुचिरिति ज्ञातव्यः, सर्वपदार्थपर्यायसमुदायावगमेन तस्यारुचेरतिनिर्मलरूपतया सद्भावात्, ॥१२३॥ अथ क्रियारुचिमाह-दसणनाणचरित्ते'-दर्शने ज्ञाने, चारित्रे 'तवविणए'-तपसि विनये तात्पर्य यह है कि जल में पड़ा तेल का एक बिन्दु भी समस्त जल में फैल जाता है, उसी प्रकार एक पद से उत्पन्न रुचि वाला जो आत्मा विशिष्ट क्षयोपशम के कारण समस्त पदों में रुचिमान् बन जाता है, उसे बीजरुचि समझना चाहिए ।
जिसने एकादश अंगों को, प्रकीर्णकों को अथवा दृष्टिवाद नामक वारहवें अंग को अर्थ से जाना है, उसका सम्यक्त्व अभिगमरुचि समझना चाहिए।
जिसने समस्त मावों को, समस्त प्रमाणों द्वारा एवं सर्वनयवियक्षाओं से जान लिया है, उसका सम्यक्त्व विस्ताररुचि है। सब पदार्थों के पर्यायसमूह का ज्ञान होने से उसकी रुचिअति निर्मल होती है।
दर्शन, ज्ञान और चारित्र में, तप में, विनय में, ईर्या आदि समि
તાત્પર્ય એ છે કે પાણીમાં પડેલું તેલનું એક ટીપું પણ સમસ્ત પાણી માં ફેલાઈ જાય છે, એ રીતે એક પદથી ઉત્પન્ન રુચિવાળ જે આત્મા વિશિ ષ્ટ ક્ષપશમના કારણથી સમસ્ત પદાર્થોમાં રૂચિમાન બની જાય છે, તેને બીજ રૂચિ સમજવો જોઈએ.
જેણે અગીયાર અંગેનું પ્રકીર્ણકને અથવા દષ્ટિવાદ નામના બારમા અંગને અર્થ સહિત જાણેલ છે. તેના સમ્યક્ત્વને અભિગમ રૂચિ જાણવું જોઈએ.
જેણે સમસ્ત ભાવને સમસ્ત પ્રમાણે દ્વારા તેમજ સર્વનય વિવક્ષાએથી જાણેલ છે. તેનું સમ્યકત્વ વિસ્તાર રૂચિ છે. બધા પદાર્થોના પર્યાય સમૂહનું જ્ઞાન થવાથી તેની રૂચિ અતિ નિર્મળ હોય છે.
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૧
