________________
४७४
प्रज्ञापनासूत्रे अथोपदेशरुचिमाह-'एए चेव उ भावे'-एतांश्चैव तु भावान् जीवादि पदार्थान्, 'जो परेण' यः परेण 'छउमस्थेण जिणेण व'-छद्मस्थेन जिनेन या 'उवदिट्टे'-उपदिष्टान् ‘सदहइ'-श्रद्दधाति-विश्वसिति, 'उवदेस रुइत्ति नायव्यो' एष उपदेशरुचिरिति ज्ञातव्यः, अथ आज्ञारुचिमाह-'जो हेउ मयाणंतो-यो हेतुम्-विवक्षितार्थ- साघवम् अजानन 'आणाए रोयए पवयणं तु-आज्ञायैव केवलया प्रवचनन्तु रोचयति, ‘एमेव'-एवमेव तत् प्रवचनोक्तमर्थजातम् 'नन्नहत्तिय' नान्यथेति च 'एसो आणाई नाम'-एष आज्ञारुचिर्नाम विज्ञातव्यः ॥११९॥ अथ सूत्ररुचिमाह-'जो सुत्त महिज्जतो सुएण'-यः सूत्रमधीयानः श्रुतेन 'ओगाह ते तु 'सम्मत्त-सम्यवस्वम्, 'अंगेण'-अङ्गेन- पूर्वोक्त द्वादशाङ्ग प्रविष्टेन 'बाहिरेण व'-अङ्गबाह्येन वा, 'सो सुत्तरुइत्ति णायव्यो'-स सूत्ररुचिरिति ज्ञातव्यः ।१२०॥ अथ बीजरुचिमाह-'एगपएणेगाई'- एकपदेन, अनेकानि ‘पयाई'- पदानि 'जो पसरई उ सम्मत्त'-यो यस्य प्रसारयति-प्रसरति तु सम्यक्त्वम् 'उदएच'-उदके इव तिल्लबिंदु'-तैलबिन्दुः- यथा उदकैकदेशगतोऽपि तैलबिन्दुः समरतमुद क___जो छद्मस्थ या जिन के द्वारा उपदिष्ट जीवादि तत्त्वों पर श्रद्धा करता है, उसका सम्यक्त्व उपदेशरुचि कहलाता है।
जो पुरुष किसी अर्थ के साधक हेतु, युक्ति या तर्क को न जानता हुआ केवल जिनाज्ञा से ही तत्त्वों पर श्रद्धा करता है और समझता है कि ये तत्व ऐसे ही हैं, अन्यथा नहीं, उसका सम्यक्त्व आज्ञारुचि कहलाता है।
जो पुरुष सूत्रों का अध्ययन करता-करता श्रुत के द्वारा ही सम्यक्त्व को अवगाहना करता है, चाहे वह श्रुत अंगप्रविष्ट हो अथवा अंगबाह्य हो, उसका सम्यक्त्व सूत्ररुचि कहा जाता है। __जल में पडे हुए तेल के विन्दु के समान जिसके लिए सूत्र का एक पद अनेक रूप में परिणत हो जाता है उसे बीजरुचि कहते हैं।
જે પુરૂષ અર્થના સાધક હેતુ યુક્તિ તથા તર્કને ન જાણતો હોય પણ કેવળ જિનાજ્ઞાથીજ તત્વોપર શ્રદ્ધા કરે છે અને સમજે છે કે આ તત્વે આવાં જ છે તેમાં ફેરફાર નથી તેનું સમ્યકત્વ આજ્ઞા રૂચિ કહેવાય છે.
જે પુરૂષ સૂત્રોનું અધ્યયન કરતા કરતાં શ્રત દ્વારા જ સમફત્વમાં આવગાહના કરે છે, પછી તે શ્રત અંગ પ્રવિષ્ટ હોય અથવા અંગ બાહ્ય હોય તે સમ્યકત્વ સૂત્ર રૂચિ કહેવાય છે.
પાણિમાં પડેલા તેલના ટીપાંની જેમ જેને માટે સ્ત્રનું એક પદ અનેક રૂપમાં પરિણુત બની જાય છે તેને બીજ રૂચિ કહેવાય છે.
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૧
