________________
प्रमेयबोधिनी टीका प्र. पद १ सू. ३६ समेदमनुष्य स्वरूपनिरूपणम्
४२९
गतानां वर्णनं क्रियते इह जम्बूद्वीपे भरतस्य हैमवतस्य च क्षेत्रस्य सीमाकारीभूमिनिमग्न पञ्चविंशतियोजनो योजनशतोच्छ्रयपरिमाणो भरतक्षेत्रापेक्षया द्विगुणविष्कम्मो हेममयवनपट्टवर्णो विविधवर्णविशिष्टकान्तिमणि समुदायपरिवेष्टितोभयपार्श्वः, सर्वत्र तुल्यविस्तारः, गगनमण्डल चुम्विरत्नमयैकादशकूटोपशोभितो वज्रमयतनानामणि सुवर्णभूषिततट प्रान्तदशयोजनावगाढ पूर्वपश्चिमयोजनसहस्रायामदक्षिणोत्तर पञ्च योजनविस्तारः पद्महृदशोभित मध्यभागः परितः कल्पपादपश्रेणिरमणीयः, पूर्वापरपर्यन्ताभ्यां लवणोदार्णवजलसंस्पर्शी हिमवान् नाम पर्वतो विलसति, नस्य लवणोदार्णव जलसंस्पर्शादारभ्य पूर्वस्यां पश्चिमायाञ्च दिशि प्रत्येकं
"
योजन गहरा है और सौ योजन ऊंचा है । भरतक्षेत्र की अपेक्षा उसका दुगना विस्तार है। हेममय चीनपह का उसका वर्ण है । उस दोनों का पार्श्वभाग विविधि वर्णों का कान्तिमान् मणियों के समूह से मंडित हैं । उसका विस्तार ऊपर-नीचे सर्वत्र समान है । आकाशमण्डल को स्पर्श करने वाले ग्यारह रत्नमय कूटों से सुशोभित है। वज्रमय तल वाला, नाना प्रकार की मणियों एवं सुवर्ण से विभूषित तद प्रान्त वाला, एवं दश योजन का अवगाह वाला है। पूर्व और पश्चिम में हजार योजन लम्बा और दक्षिण-उत्तर में पांच योजन विस्तार वाला है । उसके मध्यमाग में पद्म नामक हद है । चारों ओर कल्पवृक्षों की कतार से अतिशय कमनीय है । अपने पूर्व और पश्चिम छोरों से लवण समुद्र के जल को स्पर्श करता है । लवणसमुद्र के जल का जहां स्पर्श होता है, वहां से आरंभ करके पूर्व और पश्चिम दिशा में
સેા ચેાજન ઊંચા છે. ભરતક્ષેત્રની અપેક્ષાએ તેના એગણા વિસ્તાર છે. સુણ્યુક્ત ચીન પદ્મ સરખે! તેને રંગ છે. તેના બન્ને પડખએ જાત જાતના રંગવાળા કાન્તિમાન મણિયાના સમૂહથી મંડિત છે.
તેના વિસ્તાર ઊપર નીચે સર્વત્ર સમાન છે. ગગન ચૂમ્મી અગીયાર રત્નમય કૂટે (શિખર) થી સુશાભિત છે. વમયતલવાળા, નાના પ્રકારની મણિયા અને સુવણ થી વિભૂષિત તટપ્રાન્તવાળા અને દશ યેાજનના અવગાડુ વાળા છે.
પૂર્વ અને પશ્ચિમમાં હજાર યોજન લાંબે અને ઉત્તર દક્ષિણમા પાંચ ચેાજનના વિસ્તારવાળા છે. એના મધ્યભાગમાં પદ્મ નામનું હદ છે, ચારે બાજુ કલ્પવૃક્ષાની પંક્તિઓથી અતિશય કમનીય છે. પોતાના પૂર્વ અને પશ્ચિમ છેડાઓથી લવણુ સમુદ્રના જળને સ્પ કરે છે. લવણુ સમુદ્રનાં જળના જ્યાં સ્પર્શી થાય છે, ત્યાંથી શરૂઆત કરીને પૂર્વ અને પશ્ચિમ દિશામા એ પ્રદેશ છે.
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૧
