________________
४२८
प्रज्ञापनासूत्रे मुखाः१०, 'अपोमुहा' अपोमुखाः ११, 'गोमुहा'-गोमुखा:१२, 'आतमुहा'-अश्वमुखाः१३, 'हत्यिमुहा-हस्तिमुखाः१४, 'सीहमुहा'-सिंहमुखाः१५, 'वग्धमुहा'व्याघ्रमुखाः१६, 'आसकण्णा' -अश्वकर्णाः १७, हरिकन्ना' -हरिकर्णाः१८, 'अकपणा'-अकर्णाः१९, कण्णपाउरणा'-कर्णप्रावरणाः २०, 'उकामुहा' उल्कामुखाः १२, 'मेहमुहा' मेघमुखाः-२२, 'विज्जुहा'-विद्युन्मुखाः २३, 'विज्जुदंता'विद्युहन्ताः २४, 'धणदंता'-धनदन्ताः २५, लट्ठदंता'-लष्टदन्ताः २६, 'गढ़दंता' -- गूढदन्ताः, 'सुद्धदंता'-शुद्धदन्ताश्च २८, 'से तं अंतरदीवगा'-ते एते-पूर्वोक्ताः, अष्टाविंशतिप्रकारकाः अन्तरद्वीपगा मनुष्याः प्रज्ञप्ताः, तथापि अत्यन्तसदृशतया व्यक्तिभेदमनपेक्ष्य अन्तरद्वीपा अष्टाविंशतिविधा एव विवक्षिताः, इति तजाता मनुष्या अपि अष्टाविंशतिविधाः प्रतिपादिताः, ते च सप्तचतुष्काः सन्ति अष्टाविंशतिसंख्यकत्वात् एते च प्रत्येकं हिमवति शिखरिणि च, वर्तन्ते, तत्र हिम(लांगूलिक) ५ हयकण ६ गजकर्ण ७ गोकर्ण ८ शकुलिकर्ण ९ आदर्श. मुख १० मेंढमुख ११ अयोमुख १२ गोमुख १३ अश्वमुख १४ हस्तिमुख १५ सिंहमुख १६ व्याघ्रमुख १७ अश्वकर्ण १८ हरिकर्ण १९ अकर्ण २० कर्णप्रावरण २१ उल्कामुख २२ मेघमुख २३ विद्युन्मुख २४ विद्युद्दन्त २५ घनदन्त २६ लष्टदन्त २७ गूढदन्त और २८ शुद्धदन्त । ये अट्ठाईस प्रकार के अन्तरद्वीपग मनुष्य कहे हैं।
जैसा कि कहा गया है, अन्तरद्रीप हिमवान् और शिखरि नामक पवतों की लवण समुद्र में निकली दाढाओं पर हैं, किन्तु हिमवान् पर्वत के अन्तरद्वीपों का वर्णन किया जाता है।
जम्बूद्वीप में भरत और हैमवत क्षेत्रों की सीमा का विमाजन करने वाला हिमवान् नामक पर्वत है । वह भूमि के अन्दर पच्चीस उय४ (६) १४४४ (७) ५ (८) शशी () मा भुम (अभुम) (१०) आभु५ (११) मयोभुम (१२) गभुम (१७) २५५४५ (१४) उत्तीभुम (१५) सिइभुम (१६) व्याघ्रभुज (१७) २५५४ (१८) २४४ (१८) २३४ (२०) ४प्रा१२५ (२१) भुष (२२) भेवभुम (२३) विद्युत् भुम (२४) विधत् हन्त (२५) धनहन्त (२५) १५४६न्त (२७) गूढढन्त मने (२८) शुद्धत આ અઠયાવીસ પ્રકારના અન્તર દ્વીપગ મનુષ્ય છે.
જેમકે કહેવું છે કે અન્તદ્વીપ હિમવાનું અને શિખરી નામના પર્વની લવણ સમદ્રમાં નીકળેલી દાઢ ઉપર છે. પરંતુ હિમાલય પર્વતના અન્તર દ્વીપનું વર્ણન કરાય છે.
જંબુદ્વીપમાં ભારત અને હૈમવત ક્ષેત્રની સીમાનું વિભાજન કરવાવાળે હિમાલય નામે પર્વત છે. તે જમીનની અન્દર પચીસ જન ઊંડે છે અને
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૧
