________________
३३८
प्रज्ञापनासूत्रे
स्थापय, ' एवं ' एवम् उक्तप्रकारेण 'मविज्जमाणा' - मीयमानाः प्रत्येकवनस्पतिजीवाः 'लोगा असंखिज्जा' - असंख्येय लोकाकाशप्रदेशप्रमाणाः 'हवंति' - भवन्ति, अथ पर्याप्ताऽपर्याप्तभेदेन प्रत्येकसाधारणवनस्पतिजीवानां प्रमाणं प्ररूपयति'पत्तेया पज्जत्ता पयरस्स असंखभागमित्ता उ । लोगाऽसंखा पज्जत्तयाण साहारणमणंता' ॥१२॥ 'पज्जत्ता' पर्याप्ताः 'पत्तेया' - प्रत्येक वनस्पतिजीवाः घनीकृतस्प शम्बन्धिनः प्रतरस्य 'असंखभागमित्ता उ' - असंख्येय भागमात्रास्तु - असंख्येयतगे भागे यावन्तः आकाशप्रदेशा स्तावत्प्रमाणा भवन्ति, अपर्याप्तकाणां पुनः प्रत्येक वनस्पतिजीवानाम् 'लोगाऽसंखा' - असंख्येया लोकाः परिमाणम्, 'पज्जत्तयाण साहारण' पर्याप्तकानाम् अपर्याप्तकानाञ्च साधारणजीवानाम् 'अनंता' - अनन्तलोकाः परिमाणमिति, तथाचापर्यतकाः प्रत्येकवनस्पतिजीवाः असंख्येयलोकाअसंख्यात लोकाकाशों के प्रदेशों के बराबर होते हैं। तात्पर्य यह है कि असंख्य लोकाकाशों के जितने प्रदेश हों उतने ही प्रत्येकवनस्पतिकाय के जीव हैं, अथवा यों कहा जा सकता है कि लोकाकाश के प्रदेशों से असंख्यातगुणा प्रत्येक वनस्पतिकाय के जीवों का परिमाण है ।
अब पर्याप्तक और अपर्याप्तक के भेदों से प्रत्येक और साधारण वनस्पति जीवों के प्रमाण की प्ररूपणा करते हैं- प्रत्येक वनस्पति के पर्याप्त जीव घनीकृत प्रतर के असंख्यात भाग मात्र होते हैं अर्थात् लोक के असंख्यातवें भाग में जितने आकाशप्रदेश हैं, उतने होते हैं तथा अपर्याप्त प्रत्येक वनस्पतिजीयों का परिमाण असंख्यात लोक के बराबर है। पर्याप्त तथा अपर्याप्त साधारण जीवों का परिमाण अनन्त लोकाकाशों के प्रदेशों के बराबर हैं । तात्पर्य यह है कि अपर्याप्त प्रत्येक वनस्पति जीव असंख्यात लोकाकाश के प्रदेशों के बराबर हैं और
સ્થાપિત કરવામાં આવે અને એ રીતે એમનું માપ કરવામાં આવે તે તે અસખ્યાત લાકાકાશના પ્રદેશેાની મરામર હૈાય છે.
તાત્પ એ છે કે, અસ`ખ્ય લેાકાકાશના જેટલા પ્રદેશ છે તેટલાજ પ્રત્યેક વનસ્પતિ કાયના જીવ છે, અથવા તે એમ કહેવાય કે લેાકાકાશના પ્રદેશોથી અસંખ્યાત ગણા પ્રત્યેક વનસ્પતિ કાયના જીવાનુ પરિમાણ છે.
હવે પર્યાપ્તક અને અપર્યાપ્તકના ભેદથી પ્રત્યેક અને સાધારણ વનસ્પતિ જીવાના પ્રમાણની પ્રરૂપણા કરે છે—
પ્રત્યેક વનસ્પતિના પર્યાપ્ત જીવ ઘનીકૃત પ્રતરના અસંખ્યેય ભાગ માત્ર હાય છે. અર્થાત્ લેાકના અસંખ્યાતમાં ભાગમાં જેટલા આકાશ પ્રદેશ છે, તેટલા ડાય છે તેમજ અપર્યાપ્ત પ્રત્યેક વનસ્પતિ જીવાના પરિમાણુ અસંખ્યાત
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૧
