________________
३३६
प्रज्ञापनासूत्रे
"
ताणं ॥ ९९ ॥ ' ' एगल्स'- एकस्य 'दोह' - द्वयोः, 'तिन्हव' - त्रयाणां वा 'संखिज्जाव' यावत् संख्येयानां वा शब्दादसंख्येयानां वा निगोदजीवानां शरीराणि 'पासि न सका' - द्रष्टु ं न शक्तानि, एकादि जीवगृहीतानाम् अनन्तवनस्पति शरीराणामभावात् तेषाम् अनन्तजीव पिण्डात्मकत्वात् कथं तर्हि तानि उपलभ्यानि ? इत्याशङ्कायामाह - 'दीसंति' दृश्यन्ते 'सरीराई' शरीराणि 'निगोयजीवाणऽणंताणं' निगोदजीवानाम् - वारदरनिगोदजीवानाम्, अनन्तानाम्, न तु सूक्ष्मनिगोदजीवानाम्, तेषां शरीराणामनन्त जीवसमुदायात्मकत्वेऽपि अनुपलम्यस्वभायत्वात् - अनुपलभ्यस्वभाव सूक्ष्मनिगोदपरिणामपरिणतत्वात् निगोदरूपशरीरस्य नियमतोऽनन्तजीवपरिणामाविर्भावितत्वे किं प्रमाणमिति चेत् तीर्थङ्करवचनस्यैव प्रमाणत्वात् तथाचोक्तं भगवता - 'गोलाय असंखेज्जा होति निगोया असंखेया गोले । एक्केक्कोप निगोत्रो अनंतजीवो मुणेयव्वो' ॥१॥ गोलाश्वासंख्येया भवन्ति निगोदा असंख्येया गोलके । एकैकश्च निगोदोऽनन्तजीवो ज्ञातव्यः ॥ १ ॥
एक, दो, तीन, संख्यात और 'या' शब्द से असंख्यात निगोदजीवों के शरीर हमें दिखाई नहीं दे सकते, क्योंकि उनके पृथक्-पृथक शरीर ही नहीं हैं। वे तो अनन्तजीवों के पिण्ड रूप ही होते हैं- अनन्तजीवों का ही एक शरीर होता है। केवल अनन्त जीवों के शरीर ही दिखाई देते हैं । इनमें से भी बादरनिगोद जीवों के शरीर ही दृष्टिगोचर होते हैं, सूक्ष्म निगोदजीवों के नहीं । सूक्ष्म निगोदजीवों के शरीर अनन्त जीवात्मक होने पर भी अदृश्य ही होते हैं । उनका स्वभाव ही ऐसा है ।
अनन्त निगोदजीवों का एक ही शरीर होता है, इस विषय में क्या प्रमाण है ? इसका उत्तर यह है कि वीतराग एवं सर्वज्ञ तीर्थंकर
જીવેાના શરીર એમાં દેખાઇ શકતા નથી. કેમકે તેઓના પૃથક્ પૃથક્ શરીરજ નથી હાતાં. તે તે અનન્ત જીવાના પિડ રૂપજ હેાય છે. અન ત જીવાનુ જ એક શરીર હાય છે. કેવળ અનન્ત જીવેાના શરીર જ દેખાય છે. તેએમાંથી પણ માદર નિગેાદ જીવેાના શરીર જ ટિગેાચર થાય છે. સૂક્ષ્મ નિગેાદ જીવેાના નથી થતા સૂમ નિગાદ જીવાના શરીર અનન્ત જીવાત્મક હાવા છતાં પણ અદૃશ્યજ હેાય છે. તેઓના સ્વભાવજ એવા છે.
અનન્ત નિગેાદ જીવાનુ એકજ શરીર હાય છે આ બાબતમાં શું પ્રમાણ છે. તેના ઉત્તર એ છે કે વીતરાગ અને સર્વજ્ઞ તીર્થંકર ભગવાનના વચને જ આ ખાખતમાં પ્રમાણ ભૂત છે.
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૧
