________________
३००
प्रज्ञापनासूत्रे ____टीका-'जस्स मूलस्स, समोमंगो पदीसइ । अणंतजीवेउ से मूले' 'जस्स'यस्य 'मूलस्स' मूलस्य 'भग्गस्स' भग्नस्य 'समो भंगो पदीसए' समोऽत्यन्त सदृश रूपश्चक्राकारो भङ्ग प्रदृश्यते, 'अणंतजीवे उ' अनन्तजीवंतु 'से मूले'-तन्यूलं भवति 'जे यावन्ने'-यानि चाप्यन्यानि अभग्नानि 'तहाविहा' तथाविधानि-एवं प्रकाराणि प्रस्तुतमूल भग्नसमप्रकाराणि सन्ति, तान्यपि सर्वाणि अनन्त जीवत्वेन परिगण्यन्ते॥५२॥ 'जस्स कंदस्स भग्गस्स समो भंगो पदीसह । अणंतजीचे उ से कंदे जे यावन्ने तहाविहा ॥५३॥ यस्य कन्दस्य भग्नस्य समो भङ्गः प्रदृश्यते, अनन्तजीवस्तु स कन्दो भवति, ये चाप्यन्ये तथाविधाः-एवं प्रकाराः सन्ति तेऽपि सर्वे अनन्त जीवत्वेन परिगण्यन्ते, ५३ 'जस्स खंधस्स भग्गस्स, समो भंगो पदीसइ । अणंतजीवे उ से खंधे, जे यावन्ने तहाविहा५४' यस्य स्कन्धस्य-भग्नस्य मध्यभागस्य समो भङ्गः प्रदृश्यते, अनन्तजीवस्तु स्कन्धो भवति, ये चाप्यन्ये, तथा विधाः-एवं प्रकारकाः सन्ति, तेऽपि सर्वे अनन्त जीवत्वेन परिगण्यन्ते ॥५४॥
टीकार्थ-जिस मूल को तोडने से उसमें अत्यन्त समान, चक्र के आकार का भंग दिखाई दे, उस मूल को अनन्त जीव समझना चाहिए इसी प्रकार अन्य जो भी वनस्पतियां हैं, उन्हें भी ऐसा समझना चाहिए । अर्थात् अनन्त जीव मानना चाहिए। ___इसी प्रकार जिस कन्द को तोडने पर उसमें समान भंग दृष्टिगोचर हो, उस कन्द को अनन्तजीव समझना चाहिए । अन्य जो भी ऐसे हों उन्हें भी अनन्त जीयों में ही गिनना चाहिए।
जिस स्कंध को तोडने पर उसमें चक्राकार समान भंग हो, यह अनन्तजीव वाला स्कन्ध कहलाता है । अन्य जो भी ऐसे हों उन्हें भी अनन्तजीव ही गिनना चाहिए।
ટીકાર્ય–જે મૂળને તેડવાથી તેમાં અત્યન્ત સમાન ચકના આકારને ભંગ દેખાઈ આવે, તે મૂળને અનન્ત જીવ સમજવા જોઈએ. એજ પ્રકારે બીજી જે કઈ વનસ્પતિ છે તેઓને પણ એજ રીતે સમજવી જોઈએ. અર્થાત્ અનન્ત જીવ માનવા જોઈએ.
એજ રીતે જે કન્દને તેડતાં તેમાં સમાન ભંગ દષ્ટિ ગોચર થાય તે કન્દને અનન્ત જીવ સમજ જોઈએ. બીજા જે કઈ એવા હોય તેઓને પણ અનન્ત જીવમાંજ ગણવા જોઈએ.
જે સ્કન્ધને તોડવાથી તેમાં ચકાકાર સમાન ભંગ જણાય તે અનન્ત જીવવાળ સ્કન્ધ કહેવાય છે. બીજા જે કઈ એવા હોય તેઓને પણ અનન્ત જીવ જ ગણવા જોઈએ.
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૧
