________________
प्रमेयबोधिनी टीका प्र. पद १ सू.९ रूपी अजीवप्रज्ञापना
साना
१६१ 'रसओ तित्तरसपरिणया वि'-तिक्तरसपरिणता अपि भवन्ति, केचन-'कडयरसपरिणया वि'-कटुकरसपरिणता अपि भवन्ति, केचन-'कसायरसपरिणया वि'कषारसपरिणता अपि भवन्ति, केचन 'अंबिलरसपरिणया वि'-अम्लरसपरिणता अपि भवन्ति, केचन-'महुररसपरिणया वि' मधुररसपरिणता अपि भवन्ति, इत्येवं चतुरस्त्रसंस्थानस्य रसैः सह पश्च विकल्पान् प्रतिपाद्य स्पशैः सहाष्टौ विकल्पनाह'फासओ कक्खडफासपरिणया वि, मउयफासपरिणया वि, गुरुयफासपरिणया वि, लहुयफासपरिणया वि, सीयफासपरिणया वि, उसिणफासपरिणया वि, गिद्धफासपरिणया वि, लुक्खफासपरिणया वि' ये स्कन्धादयः संस्थानतश्चतुरस्रसंस्थानपरिणता स्तेषां मध्ये केचन-'फासओ' स्पर्शतः 'कक्खडफासपरिणया वि'-कर्कशस्पर्शपरिणता अपि भवन्ति, केचन-'मउयफासपरिणया वि' मृदुकस्पर्शपरिणता अपि भवन्ति, केचन-'गुरुयफासपरिणया वि' गुरुकस्पर्शपरिणता अपि भवन्ति केचन-'लहुयफासपरिणया वि' लघुकस्पर्शपरिणता अपि भवन्ति, केचन-'सीयफासपरिणया वि' शीतस्पर्शपरिणता अपि भवन्ति, केचन-'उसिणफासपरिणया वि'-उष्णस्पर्शपरिणता अपि भवन्ति, केचन-‘णिद्धफासपरिणया वि'-स्निग्धस्पर्शपरिणता अपि भवन्ति, केचन-'लुक्खफासपरिणया वि'-रूक्षस्पर्शपरिणता अपि भवन्ति, इत्येवं वर्णादिभिः सह चतुरस्रसंस्थानस्य विंशति विकल्पा भवन्ति, ___ चतुष्कोण पुद्गलों में रस की अपेक्षा कोई तिक्त, कोई कटुक, कोई कषाय, कोई अम्ल और कोई मधुररसयाले होते हैं, अतएव उनके पांच भेद हैं। __चतुष्कोण संस्थानवाले पुद्गलों में स्पर्श की अपेक्षा कोई कर्कश, कोई कोमल, कोई गुरु, कोई लघु, कोई शीत, कोई उष्ण, कोई स्निग्ध और कोई रूक्ष होते हैं । अतएव स्पर्श की दृष्टि से चतुष्कोण पुद्गल आठ प्रकार के होते हैं । इस प्रकार चतुष्कोण संस्थानचाले पुद्गल वर्णादि की अपेक्षा बीस प्रकार के हैं।
ચતુષ્કોણ પુલમાંથી રસની અપેક્ષાએ કઈ તિક્ત, કઈ કટુક, કઈ કષાય, કેઈ અમ્લ, અને કેઈ મધુર રસવાળાં હોય છે. તેથી તેઓના રસની અપેક્ષાએ પાંચ ભેદ હોય છે. - ચતુષ્કોણ સંસ્થાનવાળા પુદ્ગલેમાં સ્પર્શની અપેક્ષાએ કઈ કર્કશ પશ વાળાં, કેઈ કેમલ, કેઈ લઘુ, કઈ શીત, કોઈ ઉણ, કેઈ સિનગ્ધ, અને કઈ રૂક્ષ સ્પર્શવાળાં હોય છે. તેથી સ્પર્શની દષ્ટિએ ચતુષ્કોણ પુદ્ગલ આઠ પ્રકારના હોય છે. આ રીતે ચતુષ્કોણ સંસ્થાનવાળા પુદ્ગલ વર્ણાદિની અપેક્ષાએ કરી २० ५४ा२ना थाय छे.
प्र० २१
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૧
