________________
प्रज्ञापनासूत्रे परिणया वि' मधुररसपरिणता अपि भवन्ति, अथ-सुरभिगन्धस्यैव स्परौंः सह अष्टौ विकल्पान् आह-'फासओ कक्खडफासपरिणया वि, मउयफासपरिणया वि, गरुयफासपरिणया वि, सीयफासपरिणया वि, उसिणफासपरिणया वि, णिद्धफासपरिणया वि, लुक्खफासपरिणया वि' ये स्कन्धादयो गन्धतः सुरभिगन्धपरिणता रतेषां मध्ये केचित्-'फासओ'-स्पर्शतः-स्पर्शापेक्षया, 'कक्खडफासपरिणया वि'-कर्कस्पर्शपरिणता अपि भवन्ति, केचित्-'मउयफासपरिणया वि'-मृदुकस्पर्शपरिणता अपि भवन्ति, केचित्-'गरुयफासपरिणया वि'-गुरुकस्पर्शपरिणता अपि भवन्ति, केचित्-'लहुयफासपरिणया वि'-लघुकस्पर्शपरिणता अपि भवन्ति, केचित्-'सीयफासपरिणया वि'-शीतस्पर्शपरिणता अपि भवन्ति, केचित्-‘उसिणफासपरिणया वि'-उष्णस्पर्शपरिणता अपि भवन्ति केचित्'णिद्धफासपरिणया वि-स्निग्धस्पर्शपरिणता अपि भवन्ति, केचित्-‘लुक्खफासपरिणया वि' रुक्षस्पर्शपरिणता अपि भवन्ति, इत्यष्टौ भङ्गा. रस वाले, कोई कटुक रस वाले, कोई कषाय रस वाले, कोई आम्ल रस चाले और कोई मधुर रस वाले होते हैं। __ सुगंध के आठ स्पर्शों के साथ आठ विकल्प होते हैं, उन्हें कहते हैं-सुगंध घाले पुद्गल स्पर्श की अपेक्षा कोई कर्कश स्पर्श वाले होते हैं, कोई कोमल स्पर्श वाले होते हैं, कोई गुरु स्पर्श वाले होते हैं, कोई लघु स्पर्श वाले होते हैं, कोई शीत स्पर्श वाले होते हैं, कोई उष्ण स्पर्श वाले होते हैं, कोई स्निग्ध (चिकने) स्पर्श वाले होते हैं. कोई रूक्ष स्पर्श वाले होते हैं। इस प्रकार सुगंध के साथ आठ स्पर्शी संबंधी आठ विकल्प होते हैं।
सुरभिगंध के पांच संस्थानों के साथ पांच भंग होते हैं, उन्हें बतलाते हैं-सुरभिगंध वाले पुद्गलों में से कोई परिमंडल संस्थान કઈ કડવા રસવાળા, કેઈ તુરા રસવાળા, કેઈ ખાટા રસવાળા અને કઈ મીઠા રસવાળાં હોય છે.
સુગન્ધના આઠ સ્પર્શીની સાથે આઠ વિકલ્પ બને છે, તેને બતાવે છે, સુગંધવાળાં પુદ્ગલ સ્પશની અપેક્ષાએ કઈ કર્કશસ્પર્શવાળા હોય છે, કોઈ કઈ કમળ સ્પર્શવાળાં હોય છે કઈ ગુરૂ સ્પર્શવાળા હોય છે કે લઘુ સ્પર્શવાળા હોય છે, કે ઠંડા સ્પર્શવાળા હોય છે. કેઈ ઉષ્ણુ સ્પર્શવાળા હોય છે, કઈ સ્નિગ્ધ (ચીકણા) સ્પર્શવાળા હોય છે, કોઈ રૂક્ષ (કઠેર) સ્પર્શવાળા હોય છે, આ રીતે સુગંધની સાથે આઠ સ્પર્શીના આઠ વિકપ બને છે.
સુરભિ ગંધના પાંચ સંસ્થાનોની સાથે પાંચ ભંગ બને છે. તેને બતાવવામાં આવે છે સુગન્ધ વાળા પુદ્ગલો માંથી કોઈ પરિમંડલ સંસ્થાનવાળાં, કેઈ
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૧