________________
९९८
प्रज्ञापनासूत्रे
शयः, तथा 'अणेगजाइजरामरण जोणिसंसार कलंकलीभाव पुणन्भवगन्भवासवसही पर्वच समइकंता' अनेकजातिजरामरणयोनिसंसारकलंकलीभाव पुनर्भवगर्भवासवसति प्रपञ्चसमतिक्रान्ताः, अनेकैर्जातिजरामरणैः जननजरामृत्युभिः योनिषु नानाविधासु संसारेण संसरणेन चयः कलंकलीभावः कदर्थ्यमानत्वम्, यश्व दिव्यमुखानुभूतितामपि पुनर्भवे संसारात्मके गर्भवासरूपवसतिप्रपञ्चस्तौ समतिक्रान्ताः समुल्लंघितवन्तः अतएव 'सासयमणागयद्धं कालं चिद्वंति शाश्वतम् अनागतं भाविनं कालं तिष्ठति, 'तत्थ वि य ते अवेया' तत्रापि च सिद्धक्षेत्रे, गताः सन्तस्ते भगवन्तः सिद्धपुरुषाः, अवेदाः पुरुषस्त्रीवेदादिवेदरहिताः भवन्ति, अतएव 'अवेयणा' अवेदनाः - सातासात कर्म वेदनारहिता भवन्ति, 'निम्ममा ' निर्ममा:- ममत्ववर्जिताः, 'असंगा य' असङ्गाः - बाह्याभ्यन्तरसङ्गवर्जिता भवन्ति, उससे अंकुर की उत्पत्ति नहीं होती, उसी प्रकार राग-द्वेष का अभाव हो जाने पर भव का प्रादुर्भाव नहीं होता ।
सिद्ध भगवान् जन्म, जरा, मरण, अनेक योनियों में जाने से उत्पन्न होने वाली बाधा - पीडा, पुनर्जन्म, गर्भवास में निवास एवं प्रपंच से पार हो गए हैं, अर्थात् उन्हें फिर जन्म, मरण, संसार परि भ्रमण आदि नहीं करना पडता । अतएव वे भविष्यत् काल में सदैव वहीं सिद्ध दशा में विराजमान रहते हैं । वे पुरुषवेद, स्त्रीवेद और नपुंसक वेद से अतीत होते हैं, अर्थात् शरीर का अभाव हो जाने से उनमें द्रव्यवेद नहीं रहता और नो कषाय मोहनीय का अभाव हो जाने से भाववेद भी नहीं होता। साता और असाता वेदनीय कर्म का अभाव होने के कारण वे वेदना से भी रहित होते हैं । ममत्व से रहित तथा बाह्य और आभ्यन्तर संग से मुक्त हैं । सिद्धों में जो અંકુરની ઉત્પત્તિ થતી નથી એજ રીતે રાગદ્વેષના અભાવ થવાથી ભવના પ્રાદુર્ભાવ થતા નથી.
સિદ્ધ ભગવાન્ જન્મ, જરા, મરણુ અને ચનિયામાં જવાથી ઉત્પન્ન થતી ખાધા પીડા, પુનર્જન્મ, ગર્ભવાસમાં નિવાસ તેમજ પ્રપંચથી પાર પામેલા છે, અર્થાત્ તેમને ફરીથી જન્મ, મરણુ; સંસાર પરિભ્રમણ આદિ કરવુ પડતુ નથી, તેથીજ તેઓ ભવિષ્યત કાળમાં સદૈવ ત્યાંજ સિદ્ધ દશામાં વિરા જમાન રહે છે. તે પુરૂષવેદ, સ્રીવેદ, અને નપુંસક વેદથી અતીત હાય છે અર્થાત્ શરીરના અભાવ થઇ જવાથી દ્રશ્ય વેદ નથી રહેતા અને ને કષાય મહુનીયના અભાવ થઇ જવાથી ભાવ વેદ પણ નથી થતા. સાતા અને અ સાતા વેદનીય કર્માંના અભાવ હાવાના કારણથી તેએ વેદનાથી પણ મુક્ત ડાય
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૧
