________________
प्रमेयद्योतिका टीका प्र.३ उ.३ सू.८१ लवणसमुद्रवर्णनम् एवमुच्यते विजयद्वारं ? गौतम ! विजयनामा देवो महद्धिको यावत्पल्योपमस्थि तिकः परिवसति-वसन् चतुर्णा सामानिक सहस्राणां याव दात्मरक्षकादेवसहस्राणां यावद् दिव्यान् भोगान् भुञ्जन् विहरति तत्तेनार्थेक एव मुच्यते गौतम ! विजय द्वारं यावन्नित्यमित्यन्तम् । 'रायहाणी पुरथिमेणं अण्णंमि लवणसमुद्दे' कुत्र खलु भदन्त ! विजयदेवस्य विजया राजधानी ? गौतम ! विजयद्वारस्य पूर्वस्यां तिर्यगसंख्येयान् द्वीपसमुद्रान् व्यतिव्रज्याऽन्यस्मिल्लवणसमुद्रे द्वादशयोजनसहस्राण्यवगाह्यात्रान्तरे विजयस्य विजयाराजधान्यास्ते द्वादशयोजनसहस्राण्यायामनामका देव रहता है यावत् इसकी एक पल्य की स्थिति है । वहां रहता हुआ यह विजयदेव चार हजार सामानिक देवों का यावत् १६ हजार आत्मरक्षक देवों का आधिपत्य करता हुआ दिव्य भोगों को भोगता रहता है और अपना समय आनन्द से व्यतीत करता है इसी कारण हे गौतम ! इस द्वार का नाम विजयद्वार ऐसा कहा गया है और यावत् यह नित्य बतलाया गया है । 'रायहाणी पुरथिमेणं अण्णमि लवणसमुद्दे' हे भदन्त ! विजयदेव की विजया नामकी राजधानी कहां पर है ? उत्तर में प्रभु कहते हैं-'गोयमा विजयस्स पुरथिमतिरियमसंखेज्ज अण्णंमि लवणे बारस्स जंबूदीवसरिसा वत्तव्वया जाव समं वेजयंतंपि अप्पाणिज्जेणं लवणस्स दाहिणेणं रायहाणी' हे गौतम ! विजयद्वार की पूर्व दिशा में तिरछे असंख्यात द्वीप समुद्रों को पार करके आगत अन्य लवण समुद्र में १२ हजार योजन आगे जाने पर यह विजय राजधानी है इस राजधानी का वर्णन जम्बूद्वीप નામના દેવ નિવાસ કરે છે. યાવત્ તેની એક પલ્યની સ્થિતિ છે. ત્યાં રહીને વિજયદેવ ચાર હજાર સામાનિક દેવેનું યાવત્ ૧૬ સોળ હજાર આત્મરક્ષક દેવેનું અધિપતિપણું કરતા થકા દિવ્યભેગેને ભોગવતા રહે છે. અને પિતાને સમય આનંદપૂર્વક વિતાવે છે. એ જ કારણથી હે ગૌતમ ! આ પ્રકારનું નામ વિજયદ્વાર એ પ્રમાણે કહેલ છે, અને યાવત્ એ નિત્ય કહેવામાં આવેલ છે. 'रायहाणी पुरथिमेणं अण्णमि लवण समुद्दे' लगवन् ! वियपनी विया નામની રાજધાની કયાં આવેલી છે ? આ પ્રશ્નના ઉત્તરમાં પ્રભુશ્રી કહે છે है-'गोयमा ! विजयस्स पुरस्थिमतिरियमसंखेज्ज अण्णंमि लवणे बारस्स जंबू दीव. सरिसा वत्तव्यया जाव समं वेजयंतंपि अप्पाणिज्जेणं लवणस्स दाहिणेणं रायहाणी' હે ગૌતમ ! વિજયદ્વારની પૂર્વ દિશામાં તિરછા અસંખ્યાતદ્વીપ સમુદ્રોને ઓળંગીને ત્યાં આવેલ અન્ય લવણસમુદ્રમાં ૧૨ બાર હજાર યેજન આગળ જવાથી આ વિજયદેવની વિજ્યા નામની રાજધાની આવે છે, આ રાજધાનીનું
જીવાભિગમસૂત્ર
