________________
४५४
जीवाभिगमसूत्रे 'कहि णं भंते चंद(हे पन्नत्ते' क्व खलु भदन्त ! चन्द्रहृदः प्रज्ञप्तः ? भगवानाह-हे गौतम ! उत्तरकुरुहूदस्य दक्षिणात्य चरमान्तात् अग्दिक्षिणस्या मष्टौ चतुस्त्रिंशानि, योजनशतानि चतुर्भागान् योजनस्याऽबाधया सीतामहानद्याः बहुमध्यदेशभागे अत्र उत्तरकुरुषु चन्द्र हृदः चन्द्रहदस्य वक्तव्यता नीलहूदवत् नवरं यस्मात्तत्र वाप्वादिषु उत्पल-कमलकुमुद-पुण्डरीक-महापुण्डरीकशतसहस्रपत्रादीनि चन्द्रहदप्रभाणि चन्द्रनामादेवस्तत्र प्रतिवसति चन्द्रद्रदोत्पलादियोगात् चन्द्रदेवस्वामिकत्वाच्च चन्द्रहूदः कथ्यते । चन्द्रराजधानी-कांचनपर्वतयोर्वक्तव्यतासर्वाऽपि पूर्ववदेव वाच्या । सम्प्रति-ऐरावतहदस्य वक्तव्यतामाह-'कहिण भंते !' इत्यादि, कुत्र खलु भदन्त ! ऐरावतनामाहूदः प्रज्ञप्तः भगवानाह-हे गौतम ! चन्द्रहृदस्य धानी है इसका वर्णन विजय राजधानी के जैसा ही है । 'कहि णं भंते ! चंदद्दहे पण्णत्ते' हे भदन्त ! चन्द्र द्रह कहां पर है ? उत्तर में प्रभु कहते हैं-हे गौतम ! उत्तर कुरु हूद के दाक्षिणात्य चरमान्त से पहिले दक्षिण दिशा में ८३४४ दूर पर चन्द्र द्रह है यह द्रह सीता महानदी के बहुमध्य भाग में है इस चन्द्र द्रह की वक्तव्यता नीलहूद के जैसी है नील हूद की वक्तव्यता से इसकी वक्तव्यता में केवल यही अन्तर है कि वहां वापी आदि में जो उत्पल, कमल, कुमुद, पुण्डरिक शतपत्र, सहस्रपत्र आदि हैं वे सब चन्द्र हुद की प्रभा जैसी प्रभा वाले हैं चन्द्र नामका देव यहां पर रहता है इसलिये इसका नाम चन्द्रद कहा गया है यहां चन्द्र राजधानी की वक्तव्यता और काञ्चन पर्वतों की वक्तव्यता सर्व पूर्व की तरह जान लेना चाहिये, _ 'कहि णं भंते' इत्यादि हे भदन्त ! ऐरावत नाम का हूद कहां पर है
कहिणं भंते ! चंद(हे पण्णत्ते' 3 लगवन् यी ४ ४यां 2010 मावेस આ પ્રશ્નના ઉત્તરમાં પ્રભુશ્રી કહે છે કે-હે ગૌતમ ! ઉત્તરકુરૂહદના દાક્ષિણાત્ય ચરમાંતની પહેલાં દક્ષિણ દિશામાં ૮૩૪ૐ આઠસો ત્રીસ સાતિયા ચાર
જન દૂર જવાથી ચંદ્રહદ આવે છે. આ હદ સીતા મહાનદીના બહુમધ્ય દેશ ભાગમાં છે. આ ચંદ્રહદનું વર્ણન નીલહદના વર્ણન પ્રમાણે છે. નીલહદ ના વર્ણનથી આના વર્ણનમાં કેવળ એજ અંતર છે કે–અહીયાં જે વાવ અને તેમાં ઉત્પલે કમળો કુમુદે પુંડરીકે, મહાપુંડરીકે, શતપત્ર, સહસ પત્રે વિગેરે છે, તે બધા ચંદ્રહદની પ્રભા જેવા પ્રભાવાળા છે, અહીયાં ચંદ્ર નામના દેવ રહે છે. તેથી તેનું નામ ચંદ્રહદ એ પ્રમાણે થયેલ છે. અહીયા ચંદ્ર રાજધાનીનું વર્ણન અને કાંચન પર્વતનું વર્ણન પહેલાના વર્ણન પ્રમાણે સમજી લેવું.
__ 'कहिणं भंते ! त्याहि मावन औरावत नामनु ६ या मावेन छ ?
જીવાભિગમસૂત્ર
