________________
१३९८
जीवाभिगमसूत्रे वसर्पिण्यः कालतः क्षेत्रतोऽनन्ता लोका असंख्येयपुल परावर्त्ताश्वावऽऽलिकायाअसंख्येयो भागः 'संसारापरित्ते दुविहे पन्नत्ते - अणादीए अपज्जवसिए अणाईए वा सपज्जवसिए' संसारापरित्तो द्विविधः अनाद्यपर्यवसितः १ अनादिको वा सपर्यवसितः २ अत्र प्रथमो मोक्षं न कदापि गन्ता द्वितीयो भव्यविशेषः । 'नो परीत्तो नो अपरीतः कालतः कियच्चिरं भवति ? गौतम ! ' णो परिते णो अपरित्ते साईए अपज्जवसिए' सिद्ध एपः नो परीत्तः साद्यपर्यवसित एव ज्ञेयः प्रतिपाता -
काल प्रमाण अनन्त काल तक रहता है जो कायापरीत एक अन्तमुहूर्त के बाद प्रत्येक शरीर में जन्म ले लेता है उसकी अपेक्षा यह एक अन्तर्मुहूर्त का जघन्य कथन है- तथा उत्कृष्ट काल में अनन्त उत्सर्पिणियां और अनन्त अवसर्पिणियां समाप्त हो जाती है क्षेत्र की अपेक्षा अनन्तलोक समाप्त हो जाते हैं तथा असंख्यात पुद्गल परावर्त हो जाते हैं - इन पुद्गल परावर्तो की असंख्यातता आवलिका के असंख्यातवें भाग में जितने प्रदेश होते हैं उतनी होती है। 'संसारा परिन् दुविहे पण्णत्ते' संसारापरीत्त दो प्रकार का कहा गया है - एक अणादीए अपज्जवसिए अणादीए वा सपज्जवसिए' अनादि अपर्यवसित और दूसरा अनादि सपर्यवसित इन में जो अनादि अपर्यवसित संसारापरित है वह कभी भी सिद्धि को प्राप्त नहीं करेगा परन्तु जो दूसरे विकल्प का संसारी परीत्त है वह भव्य है और सिद्धि को प्राप्त करने वाला होता है 'नो परीत्ते नो अपरीत्ते साइए
કાળ પન્ત રહે છે. જે કાયાપરીત એક અંતર્મુહૂત પછી પ્રત્યેક શરીરમાં જન્મ ગ્રહણ કરે છે. તેના કરતાં આ એક અંતર્મુહૂનુ જઘન્યથી ગ્રંથન કરેલ છે. તથા ઉત્કૃષ્ટ કાળમાં અનંત ઉત્સર્પિણીચે અને અનંત અવસર્પિણિયા સમાપ્ત થઇ જાય છે. ક્ષેત્રની અપેક્ષાથી અનંત લેાક સમાપ્ત થઇ જાય છે. તથા અસંખ્યાત પુદ્ગલપરાવ થઇ જાય છે. આ પુદ્ગલ પરાવર્તની અસંખ્યા તતા આવલિકાના અસંખ્યાતમા ભાગમાં જેટલા પ્રદેશે! હાય છે. એટલી હાય छे. 'संसारापरित् दुविहे पण्णत्ते' संसार अपरीत मे प्रारना हेवामां आवेला छे. तेमां ' 'अणादीए अपज्जवसिए अणादीए सपज्जवसिए' मनाहि अपर्य વસિત અને અનાદિ સપ વસિત આ બે માં જે અનાદિ અપયવસિત સંસારાપરિત છે તે કાઇ પણ કાળે સિદ્ધિ પ્રાપ્ત કરી શકતા નથી. પરંતુ જે બીજા વિકલ્પવાળા સંસારો પરિત્ત છે, તે ભવ્ય છે, અને સિદ્ધિને પ્રાપ્ત કરવાવાળા होय छे. 'नो परित्ते नो अपरिते साइए अपज्जवसिए' हे भगवन् ! नेनो परीत
જીવાભિગમસૂત્ર
