________________
१३९७
प्रमेयद्योतिका टीका प्र. १० सू.१४४ सर्वजीवानां त्रैविध्यनिरूपणम् तो देशोनमपार्श्वपुद्गलपरावर्त यावत् तत ऊर्ध्व नियमतः सिद्धिगमनम् अन्यथा संसारपरीतत्वायोगात् । 'अपरिते णं भंते !०, अपरित्ते' दुविहे पण्णत्ते, काय अपरिते य-संसार अपरिते' अपरीत्तः कालतः खलु भदन्त ! कियच्चिरम् १ गौतम ! अपरीतो द्विविधः प्रज्ञप्तः तद्यथा - कायापरीत्तश्च संसारापरीत्तश्च । तत्र कायापरीत्तः साधारणः, संसारापरीत्तः कृष्णपाक्षिकः । 'काय अपरितेणं जहन्नेणं अंतोमुहुत्तं-उक्कोसेणं अनंत कालं, वणस्सइकालो' कायाऽपरित्तः खलु भदन्त ! कियच्चिरं कालतो भवति ? गौतम ! जघन्येनान्तर्मुहूर्तम्[ - ततः परं कस्यापि प्रत्येकशरीरे गमनात् । उत्कर्षेणानन्त स च वनस्पतिकालः अनन्ता उत्सर्पिण्य
कम
अर्ध पुद्गल परावर्त काल तक रहता है । इस अनन्त काल में अनन्त उत्सर्पिणियां और अनन्त अवसर्पिणियां समाप्त हो जाती है । तथा क्षेत्र की अपेक्षा कुछ कम अर्धपुद्गल परावर्त समाप्त हो जाता है इसके बाद वह मुक्ति प्राप्त कर लेता है । नही तो वह संसार परीत्त नहीं हो सकता है - 'अपरिते णं भंते !' हे भदन्त ! अपरीत कब तक अपरीत्त अवस्था में रहता है ? इसके उत्तर में प्रभु कहते हैं - हे गौतम ! 'अपरित् दुविहे पण्णत्ते' अपरित दो प्रकार का कहा गया है 'काय अपरिते य संसार अपरीते य' एक काय अपरीत और दूसरा संसार अपरित इनमें जो साधारण होता है वह काय अपरित्त है और जो कृष्ण पाक्षिक है वह संसार अपरित है 'काय अपरिश्तेणं जहन्नेणं अंतोमुहुत्त उक्कोसेणं अनंतं कालं वणस्स कालो ' कायपरित्त जघन्य से एक अन्तर्मुहूर्त तक और उत्कृष्ट से वनस्पति
પુદ્ગલ પરાવ કાલ પન્ત રહે છે. આ અનંતકાલમાં અનંત ઉત્સર્પિણીચા અને અનંત અવસર્પિણયા સામાપ્ત થઇ જાય છે. તથા ક્ષેત્રની અપેક્ષાથી કંઇક આછા અ પુદ્ગલ પરાવ સમાપ્ત થઇ જાય છે. તે પછી તે મુક્તિ आप्त पुरी से छे. नाहीतर ते संसार परीत था शता नथी. 'अपरित्तणं भंते ! હે ભગવન્ અપરીત કયાં સુધી અપરીત અવસ્થામાં રહે છે? આ પ્રશ્નના उत्तरभां अनुश्री उडे छे हे गौतम ! 'अपरित्तै दुविहे पण्णत्ते' भपरीत मे प्रहारना हेवामां आवे छे. 'कायअपरिते य संसारअपरिते यो आय અપરીત અને બીજા સંસાર અપરીત એમાં જેએ સાધારણ હોય છે, તે डायअपरीत छे, अने लेखो कृष्ण पाक्षि छे ते संसार अपरीत छे. 'काय - अपरित्तेणं जहणेणं अंतोमुहुत्तं उक्कोसेणं अनंत कालं वणस्सइकालो' प्रायअपरीत જઘન્યથી એક અંતર્મુહૂત પન્ત અને ઉત્કૃષ્ટથી વનસ્પતિકાલ પ્રમાણ અનંત
જીવાભિગમસૂત્ર
