________________
१३९६
जीवाभिगमसूत्रे उत्सर्पिण्यवसयिण्यः कालतः क्षेत्रतोऽसंख्येया लोकाः तथा च प्रतिपृथिवीकाल:अयं भावः - पृथिव्यादि प्रत्येकशरीरकालः, तत ऊर्ध्वं नियमतः संसारिणः साधारणभावात् इति । 'संसारपरिणं भंते ! संसार परितेति कालओ केवच्चिरं होइ ?' संसारपरीतः कालतः खलु भदन्त कियच्चिरं भवति ? गौतम ? ' जहन्नेणं अंतोमुहुत्तं उक्को सेणं अनंतं कालं जाव अवडू पोग्गलपरियड' देणं' जघन्यतोऽन्तमुहूर्तम् उत्कृष्टतोऽनन्तं कालम् अनन्ता उत्सर्पिण्यवसर्पिण्यः कालात् क्षेत्र
जो कायपरित है वह कायपरित रूप में काल की अपेक्षा कब तक रहता है ? उत्तर में प्रभु प्रभु कहते है - हे गौतम ! वह जघन्य से एक अन्तर्मुहूर्त तक और उत्कृष्ट से असंख्यात काल तक यावत् असंख्यात लोक तक रहता है तात्पर्य ऐसा है जो कायपरित है वह साधारण से पत्तों में एक अन्तर्मुहूर्त तक रह कर बाद में साधारणों में चला जाता है उसकी अपेक्षा से एक अन्तर्मुहूर्त का काल कहा गया है और उत्कृष्ट से जो काल कहा गया है वह पृथिवी काल हैं यह पृथिवी आदि प्रत्येक शरीर का काल है इसके बाद वह साधारण हो जाता है 'संसारपरिते णं भंते ! संसार परितेत्ति कालओ केवच्चिरं होई' हे भदन्त ! संसार परीत्त कितने काल तक संसार परिस्तरूप से रहता है : उत्तर में प्रभु कहते हैं- 'जह० अंतो० उक्कोसेणं अनंतं कालं जाब अबडूं पोग्गलपरियहूं देणं' हे गौतम! 'संसार परीत जघन्य से एक अन्तर्मुहूर्त तक और उत्कृष्ट से अनन्त काल तक यावत् कुछ
પણામાં કાળની અપેક્ષાથી કયાં સુધી રહે છે ? આ પ્રશ્નના ઉત્તરમાં પ્રભુશ્રી કહે છે કે-હે ગૌતમ ! તે જઘન્યથી એક અંતમુહૂત સુધી અને ઉત્કૃષ્ટથી અસંખ્યાત કાળ સુધી યાવત્ અસંખ્યાત લેાક સુધી રહે છે. આ કથનનુ તાત્પ એ છે કે-જે કાયપત્તિ સાધારણ પણાથી પરિત્તોમાં એક અંતમુહૂત સુધી રહીને તે પછી સાધારણામાં ચાલ્યા જાય છે. તેની અપેક્ષાથી એક અંતમુહૂત ના કાળ કહેવામાં આવેલ છે. અને ઉત્કૃષ્ટથી જે કાળ કહેવામાં આવેલ છે, તે પૃથ્વીકાળ છે. આ પૃથ્વી વિગેરે પ્રત્યેક શરીરના કાળ છે, તે પછી તે સાધારણ मनी लय छे. 'संसारपरित्तेणं भंते! संसारपरितेत्ति कालओ केवच्चिरं होई' હે ભગવન્ સંસાર પરીત કેટલા કાળ પર્યન્ત સંસાર પરીત પણાથી રહે છે ? या प्रश्नना उत्तरभां अनुश्री हे छे ! 'जहण्णेणं अंतोमुहुत्तं उक्को सेणं अनंत कालं, जाव अवडूढं पोग्गलपरियट्ट देसूणं' हे गौतम! संसार परीत धन्यथी એક અંતર્મુહૂત પન્ત અને ઉત્કૃષ્ટથી અનંત કાલ યાવત્ કંઇક આછા અધ
જીવાભિગમસૂત્ર
