________________
प्रमेयद्योतिका टीका प्र.७ सू.१३७ अष्टविध सं० स० जीवनिरूपणम् १२९३ समयस्याऽधिकत्वात्) उत्कर्षेण वनस्पतिकालः । 'पढमसमयतिरिक्खजोणि यस्स जहन्नेणं दो खुड्डाग भवग्गहणाई समऊणाई' जघन्येन द्वे क्षुल्लकभवग्रहणे समयोने ते च-क्षुल्लक मनुष्यभवग्रहणव्यवधानात्प्रभृति पुनस्तिर्यक्ष्वेवोत्पद्यमानस्याऽवसातव्ये तथाहि-एकं प्रथमसमयोन तिर्यक् क्षुल्लकभवग्रहणं-द्वितीयं सम्पूर्णमेव मनुष्यक्षुल्लकभवग्रहणम् इति ।
'उक्कोसेणं वणस्सइकालो' प्रथमसमयतिर्यग्योनिकस्यान्तरं वनस्पतिकाल उत्कर्षेण तदतिक्रमे मनुष्यभवच्यवधानेन भूयः प्रथमसमयतिर्यक्वोपपत्तेरिति । गति में उत्पन्न हुए नारक की अपेक्षा से है 'पढमसमयतिरिक्खजोणियस्स जहन्नेणे दो खुड्डागं भवग्गहणाई समऊणाई' प्रथम समय वर्ती तिर्यग्योनिक जीव का काल की अपेक्षा जघन्य अन्तर एक समय कम दो क्षुद्र भव ग्रहणरूप है ये दो क्षुल्लक भव क्षुल्लक तिर्यश्च एवं क्षुल्लक मनुष्य के हैं 'अर्थात् इन दो क्षुल्लक तिर्यश्च क्षुल्लक मनुष्य भवों को लेने के बाद पुनः वह प्रथमसमयवर्ती तिर्यग्योनिक जीव हो जाता है इस तरह पुनः छोडी हुई प्रथम समयवर्ती तिर्यग्योनिक अवस्था को प्राप्त करने में उसे इन दो क्षुल्लक भवों का व्यवधान जघन्य से कहा गया है तिर्यक क्षुल्लक भव का ग्रहण उसका एक समय कम का होता है और क्षुल्लक मनुष्य भव का ग्रहण सम्पूर्ण समय का होता है तथा 'उक्कोसेणं वणस्सइकालो' इस प्रथम समय वर्ती तिर्यग्योनिक जीव का उत्कृष्ट वनस्पतिकाल प्रमाण है इतने काल को समाप्त करके वह मनुष्य भव लेकर पुनः वहां से प्रथमગતિની સ્ત્રી અથવા મનુષ્ય ગતિની સ્ત્રીના ગર્ભમાં એક અંતર્મહત સધી રહીને તે પછી ત્યાંથી મરીને ફરીથી નરક ગતિમાં ઉત્પન્ન થયેલા ना२४नी अपेक्षाथी छे. 'पढमसमयतिरिक्खजोणियस्स जहण्णेणं दो खड्डागं भवगहणाई समऊणाई' प्रथम सभयवती तिय योनि पर्नु नी भयेક્ષાથી જઘન્ય અંતર એક સમયે કમ બે ક્ષુદ્ર ભવ ગ્રહણ રૂપ છે. આ બે ભુલકભવ ક્ષુલ્લક તિર્યંચ અને ક્ષુલ્લક મનુષ્યના છે. અર્થાત્ આ બે ક્ષુલ્લક તિર્યંચ અને ક્ષુલ્લક મનુષ્યના ભને લીધા પછી ફરીથી તે પ્રથમ સમય વતી તિર્યંગ્યોનિક જીવ થઈ જાય છે. આ રીતે ફરીથી છેડેલી પ્રથમ સમય વતિ તિર્યયોનિક અવસ્થાને પ્રાપ્ત કરવામાં તેના આ બે ક્ષુલ્લક ભવનું વ્યવધાન–અંતર જઘન્યથી કહેવામાં આવેલ છે. નિયંક ક્ષુલ્લક ભવનું ગ્રહણ તેનું એક સમયે કમ હોવું એ છે. અને ક્ષુલ્લક મનુષ્ય ભવ ગ્રહણ સંપૂર્ણ समय। थाय छे. तथा 'उक्कोसेणं वणस्सइकालो' या प्रथम समयक्ती तियગ્લોનિક જીવનું ઉત્કૃષ્ટ અંતર વનસ્પતિ કાલ પ્રમાણનું છે. એટલા કાળને
જીવાભિગમસૂત્ર
