________________
प्रमेयद्योतिका टीका प्र. ३ उ. ३ सू.१२५ सर्वप्राणभूतादीनां उत्पन्न पूर्वादिकम् ११२९ जघन्येनाऽन्तर्मुहूर्तम् ततो मृत्वा मनुष्याद बुत्पादसम्भवात् । 'उक्को सेणं वणस्स इकालो' उत्कर्षेण वनस्पतिकालः, वनस्पतिकायेषु - अनन्तकालं यावदवस्थानात् । वनस्पतिकाल प्रमाणम् - यावान् शास्त्रान्तरे वनस्पतिकाल उक्तस्तावन्तं कालमिति भाव:, अनन्ता उत्सर्पिण्यवसर्पिण्यः कालतः क्षेत्रतोऽनन्ता लोका असंख्येयाः पुद्गलपरावर्ता : ते खलु पुगलपरावर्ताः आवलिकाया असंख्येयोभागः इति । 'मस्से णं भंते! मणुस्सेत्ति कालओ केवच्चिरं होई' मनुष्यः खलु भदन्त ! मनुष्य इति कालतः कियच्चिरं भवति य इदानीं मनुष्यः स मनुष्यभवं परित्यज्य पुनः कियता कालेन मनुष्यभवं प्राप्नोति ? भगवानाह - गोयमा ! जहन्नेणं अंतोमुहुतं तिन्नि पलियोबमाई पुथ्व को डिपुहुत्तमम्भहियाइ" गौतम ! जघन्येनाsन्तर्मुहूर्तम् ततोऽनन्तरं मृत्वा तिर्यगादौ उत्कर्षतस्त्रीणि पल्योपमानि पूर्वकोटिपृथक्त्वाऽभ्यधिकानि तानि च महाविदेहेषु सप्तमनुष्यभवेषु पूर्वकोट्यायुष्केषु कर सीधा देवों में उत्पन्न नहीं होता है । 'तिरिक्ख जोणियस्स जहनेणं अंतो मुतं उक्कोसेणं वणस्सइकालो' तिर्यक्र योनिक जीवों की काय स्थिति जघन्य से एक अन्तर्मुहूर्त्त की है और उत्कृष्ट से वनस्पति काल प्रमाण है 'मणुस्से णं भंते । मणुस्सेत्ति कालओ केवच्चिरं होई' हे भदन्त ! मनुष्य की कायस्थिति कितनी है ? 'गोयमा जहणेणं अंतोमुत्तं उक्कोसेणं तिन्नि पलिओ माई पुव्वको डिपुहुत्तम भहियाई' हे गौतम ! मनुष्य की कायस्थिति जघन्य से एक अन्तर्मुहूर्त की है और उत्कृष्ट से पूर्वकोटिं पृथक्त्व अधिक तीन पल्योपम की है। देव और नारक जीवों में कायस्थिति नही होती है । 'तिरिक्खज्जोणियस्स अंतरं जहन्नेणं अंतो मुहत्तं उक्कोसेणं सागरोपम सयपुहुत्तसाइरेगं' तिर्यग्योनिक जीव का अंतर काल - विरहकाल सीधा देव पशुार्थी उत्पन्न थता नथी 'तिरिक्खजोणियस्स जहणणेणं अंतो मुहुत्तं उक्कोसेणं वणस्सइकालो' तिर्य: योनि भवानी अयस्थिति भघन्यथी मे अंतर्मुहूर्त नी छे भने उत्कृष्ट थी वनस्पति अस प्रभाणुनी छे, 'मणुस्से णं भंते! मणुस्सेत्ति कालओ केवच्चिरं होई' हे भगवन् ! मनुष्योनी अयस्थिति डेंटली छे, 'गोयमा ! जहणेणं अतोमुहुत्तं उक्कोसेणं तिन्नि पलिओ माई पुव्वकोडि पुहुत्तमब्भहियाई' हे गौतम! मनुष्योनी अयस्थिति भघन्यथी भे અંતર્મુહૂની છે અને ઉત્કૃષ્ટ થી પૂ–કાટ પૃથકત્વ અધિક ત્રણ પત્યે પમની छे, हेव रमने नार लवोभां अयस्थिति होती नथी. 'तिरिक्खजोणियस्स अंतरं जहणेणं अंतोमुहुत्तं उक्कोसेणं सागरोपमसयपुहुत्तसाइरेगं तिर्यग्योनिङ છવાના અંતર કાળ અર્થાત્ વિરહ કાળ જઘન્યથી એક અંતર્મુહૂત ના છે. जी० १४२
જીવાભિગમસૂત્ર