________________
प्रमेयद्योतिका टीका प्र.३ उ.३ सू. १२१ देवविमानपृथिव्याः बाहल्यादिकम् १०८९ एवमेव सनत्कुमारतोऽच्युतान्ते देवानां द्विधा संस्थानसंस्थितिः। अवैक्रियक ग्रैवेयकानुत्तराणां शरीरं भवधारणीयं नानासंस्थानसंस्थितम् एतद्देवानामुत्तरवैक्रियशरीरं नास्तीति भावः। ____ अथ देवदेहवर्णमाह — 'सोहम्मीसाणेसु देवा केरिसया वण्णेणं पण्णत्ता गोयमा ! कणगत्तयरत्तामा वण्णेणं पण्णत्ता । सर्णकुमारमाहिदेसु णं पउम पम्ह गोरा वण्णेणं पन्नता' सौधर्मेशानयोर्देवा वर्णेन कीदृशाः प्रज्ञप्ताः ? भगवानाहगौतम ! कनकत्वक संपृक्तरत्नानामाभेवाऽऽभा येषां ते तथाविधा वर्णेन प्रज्ञप्ताः । अपनी इच्छा से उत्पन्न करते है । इसी तरह का यह संस्थान विषयक कथन सनत्कुमार देवलोक से लेकर अच्युत देवलोक के देवों तक कहना अर्थात् यहां तक के देवों के दोनों प्रकार का शरीर होता कहा गया है और उसका संस्थान भवधारणीय शरीर की अपेक्षा से समचतुरस्र और उत्तरवैक्रियरूप शरीर की अपेक्षा से अनियत संस्थान कहा गया है परन्तु नवग्रैवेयक और पांच अनुत्तर विमानों के जो देव है उनके एक भवधारणीय शरीर ही होता है उत्तरवैक्रियरूप शरीर नहीं होता है अतः वहां एक समचतुरस्र संस्थान ही कहा गया है यही बात 'जाव अच्चुओ, अवेउव्विया गेविजणुत्तरा भवधारणिज्जा समचउरंस संठाणसंठिता उत्तरवेउन्विया णस्थि' इस सूत्र पाठ द्वारा प्रकट किया गया है । 'सोहम्मीसाणेसु देवा केरिसया वण्णेणं पण्णसा' हे भदन्त ! सौधर्म और ईशान के देवों का वर्ण कैसा होता है ? उत्तर में प्रभु कहते हैं 'गोयमा ! कणगत्तयरत्ताभा वण्णेणं पण्णत्ता' છે. કેમકે આ શરીર દેવ પોતાની ઈચ્છાથી ઉત્પન્ન કરે છે. એ જ પ્રમાણેનું આ સંસ્થાન સંબંધી કથન સનકુમાર દેવકથી લઈને અશ્રુત દેવલેકના દેવો સુધી કહી લેવું. અર્થાત્ આટલા સુધીના બન્ને પ્રકારના શરીર હોવાનું કહેવામાં આવેલ છે, અને તેનું સંસ્થાન ભવધારણીય શરીરની અપેક્ષાથી સમચતુરસ અને ઉત્તરક્રિય શરીરની અપેક્ષાથી અનિયત સંસ્થાન વાળા કહેલ છે, પરંતુ નવ ગ્રેવેયક અને પાંચ અનુત્તર વિમાનના જે દેવ હોય છે, તેને એક ભવધારણીય શરીર જ હોય છે. ઉત્તર વૈક્રિય રૂપ શરીર હોતું નથી. તેથી ત્યાં એક સમચતુરન્સ સંસ્થાન કહેવામાં આવેલ છે. એજ વાત સાવ अच्चुओ, अवेउव्विया गेविज्जणुत्तरा भवधारणिज्जा समचउर ससंठाणसंठिता उत्तरवेउ. व्विया नत्थि' मा सूत्रा द्वारा प्रगट ४२वामा सावद छे. 'सोहम्मीसाणेसु देवा केरिसया वण्णेणं पण्णत्ता' हे भगवन् सौधम भने शान ४५ना हैवाना व वोडाय छ ? ॥ प्रश्न उत्तरमा प्रसुश्री हे छ -'गोयमा ! कणगत्तय
जी० १३७
જીવાભિગમસૂત્ર
