________________
प्रमेयद्योतिका टीका
प्र. १ द्विप्रत्यवतारप्रतिपत्तिनिरूपणम् ५७
1
सर्वासामेव पर्याप्तीनां पर्याप्ति-समाप्तिकालोऽन्तर्मुहूर्त्त प्रमाणक एव भवतीति । पर्याप्तयो विद्यन्ते येषां ते पर्याप्ताः पर्याप्ता एव पर्याप्तकाः । ये पुनः स्वयोग्यपर्याप्तिपरिसमाप्ति विकलास्ते अपर्याप्ताः, अपर्याप्ताः एव अपर्याप्तकाः । ते अपर्याप्तका द्विधा भवन्ति लब्ध्याकरणैश्च तत्र अपर्याप्त एव म्रियन्ते ते लब्ध्या अपर्याप्तकाः ये पुनः करणानि शरीरेन्द्रियादीनि न तावन्निवर्त्तयन्ति तत्काले, किन्तु कालान्तरे अवश्यमेव निर्वर्त्तयिष्यन्ति ते करणपर्याप्ताः ।
सम्प्रति शेषवक्तव्यतासंग्रहार्थं गाथाद्वयं भवति
समस्त ही पर्याप्तियों का पर्याप्ति समाप्तिकाल एक अन्तर्मुहूर्त का ही होता है । जिनके पर्याप्तियां होती हैं वे पर्याप्त हैं। पर्याप्त ही पर्याप्तक है । जिनके अपने २ योग्य पर्याप्तियों की पूर्णता नहीं होती है वे अपर्याप्त हैं । अपर्याप्त ही अपर्याप्तक हैं । ये अपर्याप्तक दो प्रकार के होते हैं - एक लब्धिसे अपर्याप्तक और दूसरे करण से अपर्याप्तक । जो अपर्याप्तक अवस्था में ही मर जाते हैं वे लब्धि से अपर्याप्तक हैं । तथा जिनकी अभी तो कोई भी शरीर इन्द्रिय आदि पर्याप्तियां पूर्ण नहीं हुई हैं किन्तु भविष्य में नियम से वे पूर्ण हो जायेंगी ऐसा जीव करण से अपर्याप्त है ।
'सरी' गाण संघयण संठाण कसाये तह य हुंति सव्वाओ सिंदसमुग्धा सन्नी" वेऐय पज्जती ॥१॥ दि डोसनाणे" जोर्गुवओगे" तहा किमाहारे" । उववाये ठिई समुग्धाएँ चवर्णैगइरागैई चेव ॥२॥
८
अब शेष वक्तव्यता को संग्रह करनेवाली ये दो गाथाएं हैं
સઘળી પર્યાપ્તિના પર્યાપ્તિસમાપ્તિકાળ એક આન્તમુહૂતને જ હાય છે. જે જીવામાં પર્યાપ્તિએ હાય છે, તેમને પર્યાપ્ત કહે છે. પર્યાપ્તને જ પર્યાપ્તક કહે છે. જે જીવામાં પેાત પોતાને ચેાગ્ય પર્યાપ્તિની પૂર્ણતા હાતી નથી, તે જીવા અપર્યાપ્ત ગણાય છે. અપર્યાપ્તને જ અપર્યાપ્તક કહે છે. તે અપર્યાપ્તક જીવા બે પ્રકારના હોય છે—(૧) લબ્ધિની અપેક્ષાએ અપર્યાપ્તક અને (ર) કરણની અપેક્ષાએ અપર્યાપ્તક. જે જીવા અપર્યાપ્તક અવસ્થામાં જ મરી જાય છે, તેમને લબ્ધિની અપેક્ષાએ અપર્યાપ્તક કહે છે, જે જીવાની શરીર. ઇન્દ્રિય આદિ કાઈ પણ પર્યાપ્તિ પૂર્ણ થઈ ચુકેલી નથી, પણ ભવિષ્યમાં તે પર્યાપ્તિએ અવશ્ય પૂર્ણ થવાની છે, એવા જીવને કરણની અપેક્ષાએ અપર્યાપ્તક કહે છે. બાકોની વકતવ્યતાના સંગ્રહ કરનારી એ ગાથાઓ નીચે પ્રમાણે છે— सरीरोगाहण संधयण संठाणकसाय तह य हुंति सन्नाओ । सिदिसमुग्धाए सन्नी वेए य पज्जती ॥१॥
જીવાભિગમસૂત્ર
" सरीरोगाहण संघयण संठाणकसाय तह य हुंति सन्नाओ । लेसिंदियसमुग्धा सन्नी वेए य पज्जती ॥१॥
