________________
सुबोधिनी टीका. स. ७ देवकृतं समवसरणभूमिसंमार्जनादिकम्
७७ भ्राणि जलधारकाणि तानि, विकुर्वन्ति विकृत्य स यथानामकः भृत्तिकदारकः स्यात् स कीदृशः ? इत्याह तरुणः ‘यावत् '-पदेन युगवान्. बलवान्. अल्पातङ्कः, स्थिरसंहननः स्थिराग्रहस्तः प्रतिपूर्णपाणिपादपृष्ठान्तरोरुपरिणतः, घननिचितवृत्तवलितस्कन्ध', चर्मेष्टक द्रुघनमुष्टिकसमाहतगात्रः उरस्यबलसमन्वागतः, तलयमलयुगलपरिघवाहुः, लङ्घनप्लवनप्रमर्दनसमर्थः छेकः, दक्षः, प्रष्ठः, मेधावी. निपुणेत्येतेषां पदानां सङ्ग्रहः शिल्पोपगतः – नपुणशिल्पोपगतः इति समस्तं पदम् एषां व्याख्याऽस्मिन्नेवसूत्रे कृता! एतादृशो भृतिकदारकः एकं महान्तं दकवारकं-मृन्मयपात्र विशेष वा, दकस्थालकं-जलपूर्णकांस्यादि पात्रं वा, दककलशं धातुमयजलकुम्भं दककुम्भकं - जलघटं वा गृहीत्वा राजाङ्गणं वा यावद् उद्यानं वा-राजाङ्गणवेत्यारभ्य उद्यानं वेत्यन्तं ग्राह्यम् तथा
अभ्रशद्धका अर्थ जल धारण करनेवाले ऐसा है. अर्थात् जिनसे पानी नियम से वरसे ऐसे वादलोंकी-मेघोंकी विकुर्वणाकी-उन्हें अपनी विक्रियाशक्तिसे उत्पन्न किया. इनकी विकुर्वणा करके उन्होंने इनसे क्या किया-सो इसे दृष्टान्त देकर सूत्रकार यों समझाते है-जैसे कोई पूर्वोक्त विशेषणोंवाला भृत्यदारक एक बडेसे दकवारकको-पानी भरे हुए मिट्टीके घडेको, अथवा दकस्थालकको-जलसे भरे हुए कांसे आदिके प्रात्रको, अथवा-दककलशकोजलसे भरे हुए किसी धातुके वरतन-घडेको, या दककुंभकको-जलसे भरे हुए सामान्य किसी भी बड़े घडेको लेकर पूर्वोक्त राजप्राङ्गणको, अथवा यावत् उद्यानान्तके समस्त स्थानोंमेंसे किसी भी स्थानको चाहे वह राजान्त:पुर हो, देवकुल हो, सभा हो प्रपा हो, आराम हो उद्यान हो-स्वरा, चपलता
“ अपः विभ्रति ” इति अभ्राणि । व्युत्पत्ति भु४५ मशहने। म पाणी ધારણ કરનાર એ થાય છે. એટલે કે પાણી જેમનાથી યથા નિયમ વરસે રહેવા મેની-વિકુણા કરી. પોતાની વિક્રિયા શક્તિ વડે તેમને ઉત્પન્ન કર્યા. તેમની વિદુર્વણું કરીને તેમણે શું કર્યું તે વાત સૂત્રકાર અહીં દષ્ટાંત આપીને સમજાવતાં કહે છે કે-જેમ કે ઈ-પૂર્વોક્ત વિશેષણવાળો ભ્રત્યદારક એક મોટા દવારક–પાણી ભરેલા માટીના માટલા–ને કે દસ્થાલક–પાણીથી ભરેલા કાંસા વિગેરેના પાત્ર–ને કે દકકલશને–પાણીથી ભરેલા કેઈપણ ધાતુના વાસણને, કે દકકુંભકને–પાણીથી, ભરેલા સામાન્ય કે ઈપણ મોટા ઘડાને લઈને પૂર્વોક્ત રાજપ્રાંગણને કે યાવત્ ઉદ્યાનાંતના બધા સ્થાનેમાંથી કેઈપણ સ્થાનને કે ભલે તે રાજાતપુર હેય દેવકુળ હેય સભા હય, પ્રપા હોય, આરામ હય, કે ઉદ્યાન–હોય ત્વરા ચપલતા
શ્રી રાજપ્રશ્નીય સૂત્રઃ ૦૧
