________________
सुबोधिनी टीका. देवकुतं समवसरणभूमिसमार्जनादिकम् मान्-सागन् पुद्गलान् पर्याददते, पर्यादाय द्वितीयमपि-द्वितीयवारमपि ईप्सितसंवर्तकवातनिर्माणार्थम् क्रियसमुद्घातेन समवघ्नन्ति, समवहत्य संव तकवातान्-संवर्तकनामकपवनान विकुर्वन्ति-वैक्रियशक्त्योत्पादयन्ति, सःवक्ष्यमाणगुणसम्पन्नः, यथानामकः-कोऽपि भृतिकदारकः-भरणं भृतं, तदस्यास्तीति भृतिकः-कर्मकरः-भृत्यः, तस्य दारकः-पुत्रा भृतिकदारकः-भृत्यपुत्रः, स्यात् स कीदृशः ? इत्याह तरुणः-यौवनसम्पन्नः, यद्वा-तरुणः प्रवर्धमानवयाः ननु दारकः प्रवर्धमानवयस्को भवत्येवेति दारकोपादानेनैव तदर्थलामे तदर्थ व्यर्थं तद्विशेषणमितिचेत् , श्रयताम्-आसन्नमृत्युदारकस्य वर्धमानवयस्कत्वाभावाद् विशिष्टसामर्थ्याभावाच तरुणः-प्रवर्धमानबया इति विशेषणोपादाइन्हीं के यथा सूक्ष्म-सारभूत पुद्गलों को ग्रहण किया ग्रहण करके ईप्सित संवर्तक वायु के निर्माणार्थ द्वितीयवार मी वैक्रिय समुद्घात किया वैक्रिय समुद्घात करके संवर्तक नामक वायु की उन्होंने विकुर्वणा की अर्थात् अपनी वैक्रियशक्ति द्वारा उसे उत्पन्न जिया. इन वक्ष्यमाण गुण सम्पन्न जैसे कोई एक भृत्य का पुत्र हो, और वह तरुण-यौवन संपन्न
अथवा प्रवर्धमान वयवाला हो, यहां ऐसी अशंका हो सकती है कि जो दारक होता है-वह प्रवर्धमान वयवाला होता हि है. फिर यहां पर " प्रवर्धमानवयाः" ऐसे विशेषण की क्या आवश्यकता थी. क्यों कि दारक पद से ही प्रवर्धमानवयरूप अर्थका लाभ हो जाता हैं. अतः यह रखनेका क्या प्रयोजन है ? तो इसका उत्तर ऐसा है की जिस दारक की मृत्यु आसन्न है उसमें प्रवर्धमानवयस्कता का अभाव होता है और विशिष्ट સારભૂત પુદ્ગલોને ગ્રહણ કર્યા. ગ્રહણ કરીને ઈસિત સંવર્તક વાયુના નિર્માણ માટે બીજી વખત પણ વૈકિય સમુઘાત કર્યો. વૈકિય સમુદ્દઘાત કરીને સંવર્ત નામના પવનની તેમણે વિક્ર્વણ કરી એટલે કે પિતાની વિશિક્તિ વડે તેને ઉત્પન્ન કર્યો. જેમ કેઈ ઉપર કહ્યા મુજબ ગુણેથી સંપન્ન ભત્વદારક હોય અને તે તરુણ–ચાવન સંપન્ન હોય કે પ્રવર્ધમાન વયવાળો હોય. અહીં આ જાતની શંકા ઉદ્દભવી શકે છે ॐ ॥२४ डेय छे. प्रवध भानवयवाणे तो डाय छे. ५छी मही' 'प्रवर्धमानया' આ જાતના વિશેષણની શી આવશ્યક્તા હતી.? કેમકે દારક પદથી જ પ્રર્ધમાન વય રૂપ અર્થનું જ્ઞાન દઈ જ જાય છે. એટલે આ પદ એક રીતે નિરર્થક જ કહેવાય. તે આને જવાબ આ પ્રમાણે કે જે દારકનું મરણ એકદમ પાસે આવી ગયું હોય તેમાં પ્રવર્ધમાન વયસ્કતાનો અભાવ હોય છે. અને તેમાં વિશિષ્ટ સામર્થ્યને પણ असा य छ. मेथी ४ गडी त२९ भट 'प्रवर्धमावनयाः' मा तनु विशेषण
શ્રી રાજપ્રક્ષીય સૂત્ર : ૦૧
