________________
सुबोधिनी टीका. सू. ७० पद्मवरवेदिकावनषण्डवर्णनंच
४७९ नात् । ततश्चेयं पद्मवरवेदिका किं घटादिवद् द्रव्यार्थता शाश्वती ? उत सर्वकालमेकरूपा १ इति संशयो जायते । तदपनोदनाथ पृच्छति-पउमवरवेइया णं' इत्यादि। उक्तरूपा पद्मवरवेदिका खलु भदन्त ! कालतः कियच्चिरं भवति-कियन्तं कालमवतिष्ठते ? इति । भगवानाह-हे गौतम ! सा पद्मवरवेदिका खलु न कदापि नासीत्-अनादित्वात्सर्वदेवासीदिति भूतकालचिन्तायाप्त. तथा-न कदापि नास्ति-सर्वदेवास्तीति वर्तमानकालचिन्तायाम् तथान कदापि न भविष्यति-सर्वदेव भविष्यतीति भविष्यकालचिन्तायाम् । इत्थं निषेधमुखेन तस्यास्त्रिकालावस्थायित्वं प्रतिपाद्य सम्प्रति विधिमुखेन तदेवाह भुर्वि च' इत्यादि। सा पद्मवरवेदिका अभूच्च-आसीदेव, भवति च-अस्त्येव पद्मवरवेदिका कथा घटादिक की तरह द्रव्याथिकनय की अपेक्षा से शाश्वती है ? या सर्वकाल में अकरूप से शाश्वती है' इस प्रकार के संशय से युक्त गौतम प्रभु से ऐसा पूछते हैं-हे भदन्त ! उक्त स्वरूपवाली पद्मवरवेदिका काल की अपेक्षा से 'कियच्चिरं भवति' कितने कालतक ठहरती है ? इसके उत्तर में प्रभु कहते हैं- हे गौतम ? वह पद्मवरवेदिका पहिले कभी नहीं थी, ऐसा नहीं है किन्तु अनादि होने से वह सर्वदा ही थी इसी प्रकार वह वर्तमान में नहीं है ऐसाभी नहीं है क्यों कि वह सवदा ही रहती है इसी प्रकार से वह भविष्यत्काल में भी कभी नहीं होगी ऐसा भी नहीं है क्यों कि वह सदा ही रहनेवाली हैं. इस तरह निषेधमुख से उस पद्मवरवेदिका में त्रिकालस्थायिता कहकर अब सूत्रकार विधिमुख से त्रिकालस्थायिता का कथन करते हुए कहते हैं-'भुवि च' इत्यादि-वह पद्मवरवेदिका हे गौतम ! पहिले थी ही, वर्तमानमें हैं ही, और आगे रहेगी ही. इसी कारण वह पद्मवरवेવેદિકા શું ઘટાદિકની જેમ દ્રવ્યાર્થિક નયની અપેક્ષાએ શાશ્વતી છે કે સર્વકાલમાં એક રૂપથી શાશ્વતી છે ? આ જાતની દ્વિધામાં પડેલા ગૌતમ પ્રભુને પ્રશ્ન કરે છે કે है ! 61 V१३५वाजी ५१२ वह नी अपेक्षाये ‘कियच्चिर भवति' કેટલાકાળ સુધી રહે છે? એના જવાબમાં પ્રભુ કહે છે કે હે ગૌતમ ! તે પદ્મવરવેદિકા પહેલાં કોઈ પણ દિવસે નહોતી, આમ નથી પરંતુ અનાદિ દેવા બદલ તે સર્વદા હતી. આ પ્રમાણે જ તે વર્તમાનમ, નથી આમપણ નથી કેમકે સર્વકાળ રહે છે. આ પ્રમાણે જ તે ભવિષ્યકાલમાં પણ કદી નહીં હોય આમ પણ નથી કેમકે તે સદા રહેનારી છે. આ પ્રમાણે નિષેધ મુખથી તે પદમવરદિકામાં ત્રિકાલ સ્થાયિતા हीने वे सूत्रा२ विधिभुपथी जिस स्थायितार्नु ४थन ४२di हे छ. 'भुवि च' ઈત્યાદિ તે પમવરવેદિક હે ગૌતમ પહેલાં હતી જ હમણાં છે જ અને પછી પણ
શ્રી રાજપ્રશ્નીય સૂત્રઃ ૦૧
