________________
३४०
राजप्रश्नीयसूत्रे रूपपर्यन्तपदानां व्याख्या-एकादशसूत्रे गता। तेषां-पूर्वोक्तानां द्वाराणां वर्णःस्वरूपम् , एवं भवति-तद्यथा-नेमाः-द्वारभूमिभागादूर्व निष्क्रान्ताः प्रदेशाः वज्रमयाः-वज्ररत्नमयाः प्रतिष्ठानानि-मूलपादाः रिष्टमयानि-रिष्टरत्नमयानि, स्तम्भाः-वैडूर्यमया-वैडूयरत्नमयाः, ते कीदृशाः ? इत्याह-जातरूपोपचितप्रवरपञ्चवर्णमणिरत्नकुट्टिमतलाः-जातरूपेण-स्वर्णेन उपचिताः-युक्ता ये प्रवरा-श्रेष्ठाः पञ्चवर्णाः-कृष्ण - नील-पीत - रक्तश्वेतवर्णाः मणयः-चन्द्रकान्तादयः, तथा तादृशानि रत्नानि-कर्केतनादीनि चेत्युभयैः कुट्टिमतलं-निबद्धभूमितलं-येषां ते तथा, एलुका:-अयं देशीयो देहल्यर्थकः शद्धस्तेन देहल्य इत्यर्थः, ते च हंसगर्भमयाः-हंसगर्भनामक रत्नविशेषमयाः, इन्द्रकीला:-द्वारावयवाः गोमेदमयाः -गोमेदरत्नमयाः, द्वारचेव्यः-द्वारशाखाः लोहिताक्षमय्यः-लोहिताक्षरत्नमय्यः, उत्तराङ्गानि-उत्तराणि-द्वारस्योपरितिर्यकस्थितानि अङ्गानि-अवयवाः ज्योतीइया' आदि पदसे लेकर 'सस्सिरीयरूवा' पद तककी व्याख्या भी उसी ११ वे सूत्रमें कर दी गई है. इन कथितद्वारोका स्वरूप कैसा है ? सो अब यही बात प्रगट की जा रही है. इन सब द्वारोंके नेमद्वारके भूमिभागसे उपर निकले हुए प्रदेश-वज्ररत्नमय हैं. प्रतिष्ठान-मूलपाद-रिष्टरत्नमय है. स्तंभ-खंभे चैड्यमय है. इन खंभोंका कुट्टिमतल-निवद्धभूमितल-सुवर्णसे उपचित-युक्त श्रेष्ठ पांचवर्णीके-कृष्णनील, पीत, रक्त. श्वेतवर्णके मणियोंसे -चन्द्रकान्त आदिकोंसे-तथा इसी प्रकारके वर्णवाले कर्केतनादि रत्नोंसे बनाया गया है, इनकी एलुकाएँ-देहलियां-( एलुकाशद्ध देशीय है और वह देहली इस अर्थका वाचक है ) हँसगर्भ नामक रत्नविशेषोंकी बनी हुई इन्द्रकीलद्वार के अवयव गोमेद रत्नके बने हुए हैं। द्वारचेटियां-द्वारशाखाएँ-लोहिताक्षरत्न निर्मित हैं, उत्तराङ्ग-उत्तर द्वारके ऊपर तिरछे स्थितअङ्ग-अवयव ज्योतीरस સૂત્રમાં કરવામાં આવી છે. આ બધા દરવાજાઓના સ્વરૂપે કેવાં છે ? એજ વાત અહીં હવે સ્પષ્ટ કરવામાં આવે છે કે આ બધા દરવાજાઓના નમ-દરવાજાના ભૂમિભાગથી ઉપર નીકળેલ ભાગ-વરત્નમય છે. પ્રતિષ્ઠાન–મૂળપાદ–રિષ્ઠરત્નभय छ. स्तना-यांदा-बेडूय भय छे. २मा यांमासानु हिमतस-10
भूमितता,-सुपारी थी युक्त श्रेष्ठ पाय पना -, नास, पात, २५त, श्वेत. વર્ણના–મણિઓથી ચંદ્રકાંત વગેરેથી–તેમજ આ જાતનાજ વર્ણના કકેતન વગેરે રથી બનાવવામાં આવેલું છે. એમની એલુકાઓ–ઉંબરાઓ (એલુકા શબ્દ દેશીય છે અને તે ઉંબરો આ અર્થને વાચક છે.) હસ ગર્ભના મકરરત્નવિશે
ની બનેલી છે, ઈનકીલે-દ્વારના અવયવ-ગોમદરત્નના બનેલા છે. દ્વાર શાખાઓ–લેહિતાક્ષરત્નની બનેલી છે. ઉત્તરાંગ-ઉત્તરદ્વારની ઉપરના ગોઠવેલા
શ્રી રાજપ્રક્ષીય સૂત્રઃ ૦૧
