________________
पीयूषवर्षिणी-सू. १ चम्पावर्णनम्.
शंका-काल और समय तो एक ही अर्थ के वाचक हैं फिर सूत्र में “ तेणं कालेणं तेणं समएणं' ' ऐसा प्रयोग सूत्रकार ने क्यों किया ? उत्तर यह है-'काल' शब्द से अवसर्पिणी कालके चतुर्थ आरे का ग्रहण होता है,
और 'समय' शब्द से यहाँ हीयमान लिया जाता है, तथा घडी घंटा पक्ष मास संवत्सर आदिरूप से परिवर्तित होने वाला परिणमन लिया जाता है, अथवा-जिस प्रकार संवत् और मिती खातों आदिमें लीखी जाती हैं, ठीक इसीप्रकार यहां पर भी समझना चाहिये । यह चंपा नगरी तो अब भी है फिर “ अस्ति" ऐसा न कहकर सूत्रकार ' आसीत् ' इस भूतकालिक क्रिया का प्रयोग क्यों करते हैं ? अर्थात्जिस समय औपपातिकसूत्रकी रचना हुई उस समय में भी वह नगरी थी, फिर 'अस्ति' ऐसा न कहकर 'आसीत्' ऐसा क्यों कहा ? इसका उत्तर यह है कि जिस समय इस उपांग रूप आगम की वाचना हुई थी, उस समय यह नगरी सूत्र में कहे हुए विशेषणों से सर्वथा युक्त नहीं थी, न इस समय वैसी है, इसलिये 'अस्ति' क्रियापदका प्रयोग न करके सूत्रकार ने आसीत् इस भूतकालिक क्रियापदका प्रयोग किया है ॥ सू. १॥
શંકા-કાલ અને સમય તે એકજ અર્થના વાચક છે છતાં સૂત્રમાં " तेणं कालेणं तेणं समएणं" मेवो प्रयोगसूत्रा भध्या छ ? उत्तर से छ। “કાલ” શબ્દથી અવસર્પિણી કાલના ચેથા આરાને અર્થ ગ્રહણ થાય છે, અને “સમય” શબ્દથી અહીં હીયમાન લેવાય છે, તથા ઘડી કલાક પક્ષ માસ સંવત્સર આદિ રૂપથી પરિવર્તિત થનાર પરિણમન લેવાય છે અથવા જે પ્રકારે સંવત્ તથા મિતી ચોપડા આદિમાં લખવામાં આવે છે તેવી જ રીતે અહીંયાં પણ समाने से. ॥ या नगरी तोडल ५४ छ छतi ' अस्ति' अभ न त 'आसीत् ' ओम भूतानि छियान प्रयोग भरे छ ? એટલે કે જે સમયે ઔપપાતિક-સૂત્રની રચના થઈ તે સમયમાં પણ त नगरी ती तो पY अस्ति सेभ न खतां आसीत् भर्यु ? तेनो पास એ છે કે, જે સમયે આ ઉપાંગરૂપ આગમની વાચના થઈ હતી તે સમયે આ નગરી સૂત્રમાં કહેલા વિશેષણથી સર્વથા યુક્ત ન હતી અને આ સમયે પણ તેવી નથી રહી. એ માટે અતિ ક્રિયાપદને પ્રયોગ ન કરતાં सूत्रमारे आसीत् मेवा भूतादि लियापन प्रयो। यो छे. (१)
