________________
२९०
औपपातिकसूत्रे शोचन्ति स्वजनानन्तं नीयमानान् स्वकर्मभिः । नेष्यमाणं न शोचन्ति स्वात्मानं मूढबुद्धयः ॥३॥ संसारे दुःखदावाग्निज्वलज्वालाकरालिते ।
वने मृगार्मकस्येव शरणं नास्ति देहिनः ॥४॥ असहाय जीव अपने कर्मों के द्वारा मृत्यु के समीप पहुँचाये जाते हैं। अर्थात्माता, पिता, भाई, बहन, पुत्र, पुत्री, स्त्री आदि के देखते ही देखते जीव को उसका स्वकृत कर्म मृत्यु के लिये समर्पित कर देता है, उस समय उस जीव के त्राण करने में माता पिता आदि कोई भी समर्थ नहीं होते हैं, जीव अकेला ही मृत्यु प्राप्त कर स्वकृत कर्मानुसार फल भोगता है ॥२॥
शोचन्ति स्वजनानन्तं, नीयमानान् स्वकर्मभिः।
नेष्यमाणं न शोचन्ति, स्वात्मानं मूढबुद्धयः ॥३॥
अज्ञानी जीव स्वकृत कर्मों के द्वारा मरते हुए स्वजनों के लिये शोक करता है, परन्तु वह अज्ञानी जीव अपने लिये नहीं सोचता है, जो वह स्वयं अपने कर्म के द्वारा स्वयं मृत्यु के निकट पहुँच रहा है ॥३॥
संसारे दुःखदावाग्नि,-ज्वलज्ज वालाकरालिते। वने मृगार्भकस्येव, शरणं नास्ति देहिनः॥४॥
पितुर्मातुः स्वसुर्धातु-स्तनयानां च पश्यताम् ।
अत्राणो नीयते जन्तुः, कर्मभिर्यमसद्मनि ।।३।। પિતા, માતા, બહેન, ભાઈ, પુત્ર આદિના જોતજોતામાં જ અસહાય જીવ પિતાનાં કર્મોદ્વારા મૃત્યુની સમીપે જાય છે, અર્થા–માતા, પિતા, ભાઈ, બહેન, પુત્ર, પુત્રી, સ્ત્રી આદિના જોતજોતામાં જ જીવને તેનું પિતાનું કર્મ મૃત્યુને સમર્પણ કરી દે છે, તે સમયે તે જીવનું રક્ષણ કરવામાં માતા પિતા આદિ કોઈપણ સમર્થ થતા નથી. જીવ એકલો જ મૃત્યુ પ્રાપ્ત કરીને સ્વકૃત (પિત કરેલાં) કર્માનુસાર ફળ ભેગવે છે (૨).
शोचन्ति स्वजनानन्तं, नीयमानान् स्वकर्मभिः ।
नेष्यमाणं न शोचन्ति, स्वात्मानं मूढबुद्धयः ॥२॥ અજ્ઞાની જીવ સ્વકૃત કર્મો દ્વારા મરી જતા સ્વજને માટે શેક કરે છે, પરંતુ તે અજ્ઞાની જીવ પિતાને માટે નથી વિચાર કરતા કે તે પોતે પિતાનાં शुभ द्वारा मृत्युनी पासे पांची २ा छ (3).
संसारे दुःखदावाग्नि-ज्वलज्ज्वालाकरालिते। वने मृगार्भकस्येव, शरणं नास्ति देहिनः ॥४॥
