________________
विपाकचन्द्रिका टीका, श्रु० १,अ० १,मृगापुत्रावलोकनजो गौतमस्य मनोविचारः.१०९ दुश्चीर्णानां दुष्टभावेनाचरितानां, 'दुप्पडिकंताणं' दुष्पतिक्रान्तानां-मायश्चित्तमतिपत्त्यादिना अप्रतिक्रान्तानाम्-पश्चात्तापादिभिरनिवर्तितानामित्यर्थः, 'असुभाणं' 'अशुभानाम्-अशुभजनकानाम् , 'पावाणं' पापानां 'कडाणं कम्माणं' कृतानां कर्मणां ज्ञानावरणीयादीनां 'पावगं' पापकम् अशुभम् 'फलवित्तिविसेसं' फलवृत्तिविशेष-फलरूपः परिणामरूपो यो वृत्तिविशेष: अवस्थाविशेषस्तम् , 'पञ्चणुब्भवमाणे' प्रत्यनुभवन् भुञ्जानो 'विहरइ' विहरति । ततो भगवान् गौतमो ‘ण मे दिट्ठा णरगा वा णेरइया वा' न मया दृष्टा नरका वा नैरयिका वा, 'पञ्चक्खं खलु अयं पुरिसे' प्रत्यक्षं खलु अयं पुरुषः ‘णरयपडिरूवियं' नरकप्रतिरूपिकांन्नरकसदृशीं, 'वेयणं' वेदनां 'वेएइ' वेदयति अनुभवति, निक?' इति कृत्वा इति मनसि कृत्वा 'मियं देविं' वित्तिविसेसं पच्चणुब्भवमाणे विहरइ' अहो ! इस बालक की इस दुर्दशा का कारण एक इसके पूर्वभव-उपार्जित ज्ञानावरणीयादिक अशुभ कर्म ही है, जिन्हें इसने पूर्वभव में बडे ही प्राणातिपातादिरूप दुष्ट भावों से अर्जित किये हैं, और उपार्जित करके भी जिनका इसने प्रायश्चित्त-आदि द्वारा संशोधन नहीं किया है, और इसी कारण जिनकी यह परम्परा वर्द्धित होती चली आ रही है, ऐसे इन अशुभ कर्मों के खोटे फल को यह भोग रहा है।
यद्यपि 'ण मे दिद्रा गरगा वा णेरइया वा' मैंने प्रत्यक्षरूप में नरक और नारकियों को नहीं देखा है, तो भी इसे देखकर मुझे नरक और नारकियों का प्रत्यक्ष अनुभव होता है, क्यों कि ‘पञ्चक्खं खलु अयं पुरिसे णरयपडिरूवियं वेयणं वेएइ' यह पुरुष प्रत्यक्षरूप में ही नरक-जैसी वेदना का अनुभव कर रहा है, 'त्तिक?' ऐसा मनमें विचार कर 'मियादेविं' उन्होंने मृगादेवी से माणे विहरइ' महा! मा पानी मावी हुनु ४२५ मे तना पूलना સંચિત જ્ઞાનાવરણીય–આદિક અશુભ કર્મ જ છે, જેને આ જીવે પૂર્વભવમાં મોટા પ્રાણાતિપાત-આદિપ દુષ્ટભાવથી ઉપજિત કરેલ છે, અને ઉપાર્જિત કરીને પણ જેણે તે પાપનું પ્રાયશ્ચિત્ત આદિ દ્વારા સંશોધન કર્યું નથી, અને તેથીજ જેની પરમ્પરામાં વૃદ્ધિ થતી રહી છે, એવા તે અશુભ કર્મોનું માઠું ફળ આ ભેગવી રહેલ છે.
'ण मे दिट्टा णरगा वा णेरइया वा' प्रत्यक्ष३५मा न२४ मन ना२४ीना જેને દેખ્યા નથી, તે પણ આ જીવને જોઈને મને નરક અને નારકીઓને प्रत्यक्ष अनुभव याय छे, १२९१ - ‘पञ्चक्खं खलु अयं पुरिसे णरयपडिरूवियं वेयणं वेएइ' मा पुरुष प्रत्यक्ष३५मा न२४ वी पेनानी भनुम ४ी रही छे.
શ્રી વિપાક સૂત્ર