________________
प्रश्रव्याकरणसूत्रे तथा-' सुयनाणीहिं ' श्रुतज्ञानिभिः श्रुतम्-आचाराङ्गादि, तद्वेदिभिरित्यर्थः, तथा-' मणपज्जवनाणीहिं ' मनःपर्यवज्ञानिभिः-मनसो मन्यमानमनोद्रव्याणां पर्यवः परिच्छेदो मनः-पर्यवः, स एव ज्ञानम् , मनःपर्यवज्ञानम् , तदस्ति येषां ते तथोक्तास्तैः, तथा- केवलनाणीहिं' केवलज्ञानिभिः केवलमेकमसहायमनन्तं परिपूर्ण यद् ज्ञानं तत्केवलज्ञानं, तदस्यास्ति येषां ते तथोक्ताः, तथा-' आमोसहिपत्तेहिं ' आमौंपधिप्राप्तैः,-आमशः शरीरसंस्पर्शः, स एवौषधिः-सर्वरोगापहारित्वात्-तपश्ररणप्रभावो लब्धिविशेषस्तां प्राप्ता ये ते तथोक्तास्तैः, तथा'खेलोसहिपत्तेहिं ' श्लेष्मौषधिप्राप्तैः-श्लेष्मा एव ओषधिर्भवति यत्र लब्धौं सा इन्द्रिय और नो इन्द्रिय इनसे उत्पन्न जो ज्ञान होता है उसका नाम आभिनिबोधक ज्ञान है। ' अभि' और 'नि' ये दो उपसर्ग यह प्रकट करते हैं कि यह ज्ञान सन्मुख रखे हुए नियमित क्षेत्रवर्ती पदार्थ को ही जान सकता है । इस आभिनियोधिक ज्ञानियों द्वारा मतिज्ञानधारियों द्वारा, तथा आचारांग आदि श्रुत के जानने वालों द्वारा, तथा मनः पर्यवज्ञानियों द्वारा,-मनवाले-संज्ञि प्राणी-किसी भी वस्तु का चिन्तवन मनसे करते हैं । चिन्तवन के समय चिन्तनीय वस्तु के भेद के अनुसार चिन्तवनकार्य में प्रवृत्तमन भिन्न २ आकृतियों को धारण करता रहता है वे आकृतियां ही मन की पर्याये हैं, और उन मानसिक आकृतियों को साक्षात जानने वाला ज्ञान मनःपर्यव ज्ञान हैं, इस मनः पर्यव ज्ञान को धारण करने वाले मुनिजनों द्वारा, तथा केवल ज्ञानियों द्वारा-असहाय, एक, अनन्त, परिपूर्ण यह केवल शब्द का अर्थ है, ऐसा जो ज्ञान होता हैं वह केवल ज्ञान है, यह ज्ञान जिस आत्मा में होता है उसका नाम केवलज्ञानि है ऐसे केवल ज्ञानि आत्माओं द्वारा न्द्रिय 43 6त्पन्न थये रे ज्ञान छ तेनुं नम मिनिमाय ज्ञान छ “अभि" भने “ नि (' मन ५सो से प्रगट ४२ छे ते ज्ञान सन्भु५ ।मेर નિયમિત ક્ષેત્રવત પદાર્થને જ જાણી શકે છે. તે અભિનિધિક જ્ઞાનીઓ દ્વારા, મતિજ્ઞાનધારીઓ દ્વારા. તથા આચારાંગ આદિ સૂત્રોના જાણકાર દ્વારા તથા મન:પર્યય જ્ઞાનીઓ દ્વારા-મનવાળાં-સંજ્ઞી પ્રાણી–કઈ પણ વસ્તુનું મન વડે ચિન્તવન કરે છે. ચિન્તવનને વખતે જેનું ચિન્તવન કરવામાં આવે છે તે વસ્તુના ભેદ પ્રમાણે ચિન્તનકાર્યમાં પ્રવૃત્ત થયેલ મન જુદી જુદી આકૃતિયોને ધારણ કરતું રહે છે, તે આકૃતિ જ મનની પર્યાય છે. અને તે માનસિક આકૃતિને પ્રત્યક્ષ જાણનાર જ્ઞાન મનઃપર્યય જ્ઞાન છે, તે મનઃ પર્યય જ્ઞાનને ધારણ કરનાર મુનિઓ દ્વારા, તથા કેવળજ્ઞાનીઓ દ્વારા-અસહાય, એક. અનन्त, परिपूर्णते “पर” शहना मा छ, मेरे ज्ञान छ तेने वण.
શ્રી પ્રશ્ન વ્યાકરણ સૂત્ર
