________________
सुदर्शिनी टीका अ० ४ सू० १ परिग्रहस्वरूपनिरूपणम्
५०३
,
,
द्रोणमुखानि = जलपथ- स्थलपथगम्याः पुरविशेषाः, 'खेड ' खेडानि - धूलीमाकार युक्तानि, ' कब्बड कर्बटानि = कुत्सितनगराणि ' मडंच ' मडम्बानि दूर दूर वसति युक्ताः प्रदेशाः, 'संवाह ' संवाहाः = यत्र कृषका धान्यादिकमानीय स्थापयन्ति ते ' पट्टण ' पत्तनानि - जलस्थल पथान्यतरपथयुक्तानि निवासस्थलानि, एतेषां द्रन्द्रः, एषां यत्सहस्त्र तेन मण्डितं - शोभितं यत्तत्तादृशं तथा 'थिमियमेयणीयं स्तिमितमेदिनीकं स्तिमिता = स्वचक्रपरचक्रभयवर्जिता, मेदिनी - भूमि र्यस्मिन् तत्तादृशम्, तथा एगच्छत्तं ' एकच्छत्रम् - एकराजकमित्यर्थः, चक्रपदप्राप्तेः प्राक् माण्डलिकत्वे एतादृशं भरतक्षेत्रं परिभुज्येत्यर्थः, तथा 'ससागरं ' सागरसहिताम् ' वसुहं' वसुधां समग्रां पृथ्वीं च चक्रवर्तिपदप्राप्त्यनन्तरं भुक्त्वा, एतद्भोगेऽपीत्यर्थः, अपरिमियमणं ततण्हमणुगयमहिच्छसारनि
,
"
"
-
श्रेष्ठनगर, जलपथ, स्थलपथ इन दोनों से गम्य स्थान रूप पुरविशेष धूली प्राकार से युक्त खेड, कुत्सितनगररूप कर्यट, दूर दूर बसति से युक्त प्रदेशरूप मडंब, संवाह - जहां पर कृषकजन धान्यादि लाकर रखते हैं ऐसे प्रदेश, जल पथ तथा स्थलपथ इन दोनों में किसी एक पथ से युक्त पत्तन, इन सब की हजारों की संख्या से मंडित, तथा (थिमियमेयणीयं ) स्वचक्र और परचक्र के भय से वर्जित भूमि से युक्त तथा ( एगच्छत्तं ) एक राजा वाले, चक्रवर्त्ति पद की प्राप्ति के पहिले माण्डलिकपने में नगनगरादि सहित ( भरह ) भरतक्षेत्र को भोग करके, तथा ( ससागरं वसुहं भुंजि ऊण ) चक्रवर्ति पद की प्राप्ति के अनन्तर समुद्रसहित समस्त पृथ्वीनो पटखंड मंडित भरतक्षेत्र को भी भोग करके ( अपरिमियमणंततहमणुगयम हिसारनिरयमूलो) अपरिमित -प्रमाण
આદિ શ્રેષ્ઠ નગર, જળમાર્ગે તથા જમીનમાગે પ્રવેશ કરી શકાય એવું શહેર ધૂળના કિલ્લા વાળું ખેડ, કુત્સિત નગર રૂપ કટ જેની આસપાસ ઘણે દૂર સુધી ગામે ન હોય એવું મડખ, સંખાઢુ-જ્યાં ખેડૂતે ધાન્યાદિ લાવીને રાખે એવા પ્રદેશેા, જળમાર્ગ તથા સ્થળમાર્ગ એ બન્નેમાંથી એક માર્ગ વાળું પત્તન, मे यधानी हुन्नरोनी सध्याथी युक्त, तथा " थिमिय मेयणीय " स्वय भने પરચક્રના ભયથી રહિત ભૂમિવાળા તથા एगच्छत्तं ” मेड रानवाजा, रावर्ति પદ પ્રાપ્ત કર્યાં પહેલાં માંડલિક રાજા તરીકે પતા તથા નગરી સહિત “ भरह " भरतक्षेत्र पर सत्ता लोगवीने, तथा " ससागरं वसुहं भुंजिऊण " यवर्ति यह પ્રાપ્ત કર્યા પછી સમુદ્ર સહિત આખી પૃથ્વીને-છ ખંડ વાળા ભરતક્ષેત્રને પણ ભાગવીને अपरि-मियमणंत-तण्ह - मणुगय - महिसार - निरयमूलो " अपरि
66
શ્રી પ્રશ્ન વ્યાકરણ સૂત્ર
