________________
५०४
प्रश्नव्याकरणसूत्रे रयमूलो' अपरिमितानन्ततृष्णानुगतमहेच्छासारनिरयमूलः, अपरिमिताप्रमाणरहिता याऽनन्ततृष्णा तयाऽनुगता या महेच्छा = अप्राप्तार्थाभिलाषरूपा तस्याः सारः स्थिरांशरूपो यो निरयो दुर्गतिः स एवं मूलं यस्य परिग्रहतरो यः सः तथोक्तः, पुनः कीदृशः परिग्रहतरुरित्याह-'लोभकलिकसायमहक्खंधो' लोभकलिकषायमहास्कन्धः लोभः, कलि युद्धम् , कषायः – क्रोधमानमायारूपश्च महान् स्कन्धो यस्य सः, यद्यपि कषाय ग्रहणेनैव लोभो गतार्थः, तथापि तस्य प्राधान्य ख्यापनार्थ पृथगुपादानम् । तथा 'चिंतासयनिचिय विउलसालो' चिन्ताशतनिचितविपुलशाल:-चिन्ताशतानि निचितानि-एकत्रीकृतान्येव पिपुला:-विशालाः शालाः-शाखा यस्य सः 'चिन्ताशतरूपविपुलशाखासमन्वितः । तथा-'गारव पविरल्लियग्ग विडवो' गौरवपविरल्लियाग्रविटपः - 'गारव' गौरवाणिऋद्धिरसससातरूपाण्येव ' पविरल्लिय' विस्तारवन्तः, अयं देशी शब्दः ' अग्गविडव ' अग्र विटपाः शाखामध्यभागाग्राणि यस्य सः, तथा 'नियडितया पत्त पल्लवधरो' निकृतित्वकृपत्रपल्लवधरः-निकृतिः-माया, सैव ' तयापत्तपल्लव ' रहित-ऐसी अनंततृष्णा से अनुगत अप्राप्त अर्थ की अभिलाष रूप महेच्छा का सार-स्थिरांशरूप जो निरय-दुर्गति है वह दुर्गति ही जिस परिग्रहरूप तरु का मूल है ( लोभकलिकसायमहक्खंधो) तथा जिसके महान् स्कंध, लोभ-लालच, कलि-युद्ध एवं क्रोध, मान, माया, कषाय ये हैं । यद्यपि कषाय के ग्रहण से लोभ का ग्रहण हो जाता है फिर भी उसका जो यहां पृथक रूप से ग्रहण किया गया है उसका तात्पर्य उसको प्रधानता दिखलाने का है। तथा (चिंतासयनिचियवि उल सालो) जिसकी विशाल शाखाएँ एकत्रीभूत सेंकडो चिन्तएँ हैं। तथा (गारवपविरल्लियग्गविडवो) ऋद्धि रससातरूप गौरव ही जिसके विस्तार युक्त अग्रविटय हैशाखा के मध्यभाग एवं अग्रभाग हैं। (नियडितयापत्तपल्लवधरो) निकृतिમિત–પ્રમાણ રહિત તૃષ્ણાથી અપ્રાપ્ય વસ્તુ પ્રાપ્ત કરવાની અભિલાષા રૂપ મહેચ્છાને સાર-સ્થિરાંશરૂપ જે દુર્ગતિ છે તે દુર્ગતિ જ તે પરિગ્રહરૂપી વૃક્ષનું भूण छ, “ लोभकलिकसायमहक्खंधो" सोम,-सालय, सि-युद्ध सने हाथ, માન, માયા, કષાય આદિ તે વૃક્ષના મહાન ઔધો છે. જો કે કષાયમાં લોભને સમાવેશ થઈ જાય છે છતાં પણ તેને અહીં અલગ રીતે ગ્રહણ કરવામાં मावस छेतेन तु तेनी प्रधानता मतावाने तथा “ चिंतासय निचिय विउल सालो" से 31 त्रित यितास तेनी माया छ तथा “ गारव पविरल्लियग्गविडवो” द्धिरस सात३५ गौरव ४ तेना विस्तार युक्त अविट५ छशामान मध्य मा भने २मा छ. “ नियडितयापत्तपल्लवधरो” निति
શ્રી પ્રશ્ન વ્યાકરણ સૂત્ર
