________________
२४४
प्रश्नव्याकरणसूत्रे नरकतिर्यग्योनिः संख्याऽसंख्यकालपमाणा, वनस्पत्यपेक्षयाऽनन्तकालप्रमाणा, तत्रोत्पत्तिरूपां 'वदृति ' वर्धयन्ति, ' तेण य अलिएण' तेन चालीकेन असत्य भाषणकर्मणा 'समणुबद्धा' समनुबद्धाः बन्धं प्राप्ताः 'आइट्टा' आविष्टाः= आश्लिष्टाः 'पुणब्भवंधयारे ' पूर्वभवान्धकारे = पुनः पुनर्जन्मैवान्धकारस्तस्मिन् भीमे-भयंकरे ' भमंति' भ्रमन्ति-मृषाभाषिणो जीवाः जन्मजरामरणघोरनिविड़दुःखान्धकारकान्तारे निपतिताः सन्तो विविधानि कष्टान्यनुभवन्तीत्यर्थः । तथा कथंचित् इह मनुष्यलोके समुत्पन्ना अपि 'दुग्गइवसहिमुवगया ' दुर्गतिवसतिमुपगता-क्लेशबहुलस्थितिं प्राप्ता ' दीसंति ' दृश्यन्ते । अयं भावः-मृषाभाषिणो नरकतिर्यग्योनिषु समुत्पद्यन्ते । अथ कथञ्चिन्नरकादितो निस्सृत्य मनुष्यशरीरं तथा तिर्यंच योनिको (वडेति) वढाते हैं । अर्थात् मृषावादी जन मृषाभाषणसे उत्पन्न पापों के उदयसे पल्यप्रमाणवाली तिर्यंच योनिको तथा उत्कृष्ट तेतीस सागरोपम प्रमाणकालवाली नरकगतिको अपनी उत्पत्ति स्थान बनाते हैं । वहां वे संख्यात काल, असंख्यात काल एवं वनस्पति अपेक्षा अनंतकाल तक रहते हैं । ( तेण य अलिएण) उस अलीक भाषणकर्मसे (समणुबद्धा) बंध को प्राप्त हुए (आइट्ठा) क्षीर नीरकी तरह परस्पर एक क्षेत्रावगाहरूप संबंध से विशिष्ट हुए वे जीव (पुणभबंधयारे भीमे ) पुनः पुनः जन्मरूप भयंकर अंधकार में (भमंति) भ्रमण करते हैं । अर्थात् जो मृषावादी जन होते हैं वे जन्म, जरा, मरण रूप घोर गाढ अंधकारमें पतित हो कर विविध कष्टों को भोगा करते हैं । तथा (दुग्गइवसहिमुवगया तेय दीसंति) यदि वे कदाच किसी भी तरहसे इस मनुष्यलोकमें उत्पन्न हो जावें तो भी क्लेश बहुल स्थिति qvil “निरयतिरियजोणिं " न२४ तथा तिय य योनिने “ वडेंति ” पधारे છે. એટલે કે મૃષાવાદી લેકે અસત્ય વાણીથી જનિત પાપોના ઉદયથી પત્ય પ્રમાણુવાળી તિયચ એનિને તથા ઉત્કૃષ્ટ તેત્રીસ સાગરોપમ પ્રમાણ વાળી નરકગતિને પિતાની ઉત્પત્તિનું સ્થાન બનાવે છે ત્યાં તેઓ સંખ્યાતકાળ, मस-यात मने वनस्पतिनी अपेक्षा सनत सुधी रहे छ. “ तेण य अलिएण" ते असत्यभाषण भथी “समणुबद्धा याये। “ आइट्टा" दूध અને પાણીની જેમ પરસ્પર એક ક્ષેત્રાવગાહરૂપ સંબંધી વિશિષ્ટ થયેલ તેજી " पुणब्भबंधयारे भीमे" ५२ शने सन्म सेवा ३५ सय ४२ ५५४२मा "भमंति" प्रमाण ४२ छ, ससे, भृषावाही सीम, ४२१, भने भ२६४३५ ॥ २५५४।२मा ५ीने विविध टोने मागच्या ४२ छे. तथा “ दुग्गइवसहिमुवगया तेय दीसंति" ने हाय ते ४ ५९ २णे मनुष्य सोभा
શ્રી પ્રશ્ન વ્યાકરણ સૂત્ર