________________
सुदर्शिनी टीका अ०२सू०१४ मृषावादिनां नरकादिप्राप्तिरूपफलनिरूपणम् २४५ प्राप्नुवन्त्यपिचेत् तर्हि हीनदीनतुच्छजातिकुलादिभिः अधन्या एव वक्ष्यमाणरूपेण दुःखबहुलशरीरं प्राप्ता दृश्यन्ते । कथंभूताः ? इत्याह- ' दुग्गया' दुर्गता:= दुरवस्थां प्राप्ताः सर्वथा दरिद्रा - इत्यर्थः, दुरन्ताः = दुःखेन अन्तः = जीवनस्यावसानं येषां ते तथा 'परवसा ' परवशाः = पराधीनाः ' अत्थभोगपरिवज्जिया ' अर्थ भोगपरिवर्जिताः=अर्थाः = धनानि भोगाव = शब्दादयो विषयास्तैः परिवर्जिताः= रहिताः । तथा ' असुहिया' असुखिताः सुखरहिता निरन्तरमाधिव्याध्यादि को प्राप्त हुए दृष्टिपथ होते हैं । तात्पर्य इसका यही है कि मृषावादी जन नरक तिर्यच योनि में जन्मते हैं। यदि वे किसी तरह नरकादिसे निकल कर मनुष्य भव को प्राप्त कर भी लेवें तो भी वहां वे हीन, दीन, तुच्छ जाति कुल आदि में ही जन्म धारण करते हैं और अधन्य होकर दुःख बहुल शरीर को धारण करते हुए दिखलाई देते हैं । यही बात सूत्रकार ( दुग्गया ) इत्यादि पदों द्वारा प्रकट कर रहे हैं, वे कहते हैं कि यदि वे किसी प्रकार मनुष्य पर्याय धारण भी कर लेवें तो भी वहां उनकी परिस्थिति ठीक नहीं रहती है वे सदा ( दुग्गया ) दारिद्र्यदुःख से सन्तप्त रहते हैं ( दुरंता ) उनके जीवन का अन्त दुःखों से होता है ( परवसा ) जीवन भर वे पराधीन बने रहते हैं । ( अत्यभोगपरिवज्जिया) अर्थ संपत्ति एवं शब्दादिक भोग पनसे, रहित होते हैं । ( असुहिया ) निरन्तर आधि, व्याधि, उपाधियों से पीडित रहने के कारण उन्हें सुख का अंश भी प्राप्त नहीं होता है । अथवा " असुहिया "
ઉત્પન્ન થાય છે તેા પણ અત્યંત દુઃખયુક્ત સ્થિતિમાં નજરે પડે છે. કહેવાનું તાત્પય એ છે કે મૃષાવાદી લેાકેા નરક તિય ચ ચેાનિમાં જન્મ લે છે, પણ તેઓ કાઇ પણ પ્રકારે નરકાદિમાંથી બહાર નીકળીને મનુષ્યભવને પ્રાપ્ત કરે તે પણ ત્યાં તેઓ હીન, દીન, તુચ્છ જાતિ કુળ આદિમાં જ જન્મ પામે છે અને અધન્ય તિરસ્કૃત થઇને અત્યંત દુઃખયુક્ત દશામાં મનુષ્ય જીવન વ્યતીત કરે છે. એ જ વાત સૂત્રકાર 66 दुग्गया ” ઇત્યાદિ પદ્મા દ્વારા પ્રગટ કરે છે. તેઓ કહે છે કે તેઓ કાઈ પણ પ્રકારે મનુષ્ય ચેાનિમાં જન્મ લે છે તે ત્યાં તેમની હાલત સારી હાતી નથી—તેઓ સદા << दुग्गया ” દારિદ્રચના દુ:ખાથી थीडाय छे, " दुरंता " तेमना लवननो मत हुःपोथी आवे छे, आा भवन तेथे पराधीन दृशा लोगवे छे, " अत्थभोगपरिवज्जिया અ-સપત્તિ તથા શબ્દાદ્રિ ભાગથી તેઓ રહિત હાય છે, “ असुहिया " निर. તર આધિ, વ્યાધિ અને ઉપાધિયાથી પીડાયા કરે છે અને તે કારણે તેમને સુખને पशु आत तो नथी, अथवा " असुहिया " नी संस्कृत छाया " असुहृदः
68 पर
""
वसा
77
શ્રી પ્રશ્ન વ્યાકરણ સૂત્ર
29
