________________
सुदर्शिनीटीका अ० १ सू० ४१ चतुरिन्द्रियदुःखनिरूपणम् पाणिवधकारकाः नरकात्मत्यागतास्तिर्यपञ्चेन्द्रिययोनिषु समुत्पन्नाः कठोरतराणि दुःखान्यनुभवन्तीति सङ्कलितोऽर्थः ॥ सू० ४० ॥
तिर्यक् पञ्चेन्द्रियदुःखानि वर्णयित्वा साम्प्रतं चतुरिन्द्रियदुःखानि वर्णयन्नाह-' भमर' इत्यादि।
मूलम्-भमर-मसग-मच्छियाइएसु य जाइकुलकोडिसयसहस्सहिं नवहिं चउरिदियाण तहिं तहिं चेव जम्मण मरणाणि अणुहवंता कालं संखिजं भमंति नेरइयसमाण तिव्वदुक्खाफरिसरसणघाणचक्खुसहिया ॥ सू० ४१॥
टीका-' भमर-मसग-मच्छियाइएमु ' भ्रमरमशकमक्षिकादिकेषु = प्रसिद्धेषु 'चउरिदियाण' चतुरिन्द्रियाणां 'नवर्हि ' नवसु-नवसंख्यकेषु ‘जाइकुलकोडिसयसहस्से हिं ' जातिकुलकोटिशतसहस्रेषु = जातौ = चतुरिन्द्रियजातो यानि कुलानि-भ्रमरायनेकाकाराणि, तेषां कोटया विभागाः अन्तर्भेदाः तेषां शतसहस्रेषु लक्षेषु-नवलक्षचतुरिन्द्रियजातिकुलकोटिषु इत्यर्थः, 'तहिं तहिं चेव' को अशातवेदनीयकर्मोदयसे उद्भूत हुए दुखों में भी कठोतर कर्मजन्यदुःखों को (पावेंति ) भोगते हैं-अर्थात्-वे प्राणिवधकारक जीव नरकसे निकलकर तिर्यञ्चपंचेन्द्रियों में उत्पन्न होते हैं और वहां कठोर :खों को प्राप्त करते हैं ॥सू. ४०॥
वे पापी जीव चतुरिन्द्रिय जीवों में उत्पन्न होकर किस प्रकार के दुःखों को भोगते हैं जिसका वर्णन करते हैं-' भमर-मसग ' इत्यादि। टीकार्थ-(भमर-मसग-मच्छियाइएसु चउरिदियाण नवहिं जाइकुलकोडिसयसहस्से हिं) भ्रमर, मशक, मक्षिका आदि चतुरिन्द्रिय जीवों के नौ लाख जातिकुल कोटियों में (तहिं तहिं चेव जम्मणमरणाणि) वहीं वहीं
। ४२ai ५ पधारे ४२ भन्य हुमाने "पावेंति" भागवे छे. मेटस કે પ્રાવધ કરનાર છો નરકમાથી નીકળીને તિર્યંચ પંચેન્દ્રિમાં ઉત્પન્ન થાય છે અને ત્યાં વધારેમાં વધારે આકરાં દુઃખ પ્રાપ્ત કરે છે સૂ. ૪
તે પાપી જી ચતુરિન્દ્રિય જીવોમાં ઉત્પન્ન થઈને કેવા પ્રકારનાં દુઃખ लोग छ तेनु वाणुन ४२di सूत्र १२ 33 छ-'भमरमसग" त्याह..
टी -“भमर, मसग, मच्छियाइएसु चउरिदियाण नवहिं जाइकुलकोडिसयसहस्से हिं" प्रभ२, भ॥४, भाभी माहि यौन्द्रिय छवानी नवसामा२नी ततिसामा "तहिं तहिं चेव जम्मणमरणाणि." ते ते योनियोमा यतुरिन्द्रिय वामां
શ્રી પ્રશ્ન વ્યાકરણ સૂત્ર
