________________
मुदर्शिनी टीका अ० १ सू० १२ चतुरिन्द्रियादिनां हिंसाप्रयोजननिरूपणम् ५५ णान् दीनान् 'बहवे' बहून् 'बेइंदिए' द्वीन्द्रियान 'वत्थोहरपरिमंडणहा' वस्त्रोपगृहपरिमण्डनार्थम् , 'वस्थ' वस्त्राणि 'ओहर' उपगृहा: लघुगृहाः तेषां परिमंडणट्ठा' परिमण्डनार्थ =शोभार्थम् , तत्र वस्त्राणां परिमण्डनं कृमिरागेण रञ्जनम् , उपगृहाणां परिमण्डनं शतशुक्तिचूर्णेनावलेपनम् । यद्वा-अर्थशब्दस्य प्रत्येकमभिसम्बन्धेवस्त्रार्थम् , उपगृहाथ, मण्डनार्थं चेति । तत्र पट्टसूत्रादि वस्त्रनिर्माणे कृम्याधुपधातः, उपगृहनिर्माणे मृजलादिषु पुतरकाशुपमर्दनम् , हारादिपरिमण्डननिर्माणे शुक्त्यायुपहननं भवत्येव ॥मू०१२॥ के अभिप्राय से वे उनकी हिंसा करते हैं। इसी तरह (बेइंदिए ) शंख शुक्तिका आदि जो बिचारे दो इन्द्रिय जीव हैं उन बहुत से दीन जीवों की भी ( वत्थोहर परिमंडणहा ) वस्त्र, उपगृह-लघुघर की शोभानिमित्त हिंसा करते हैं । कृमिराग से वस्त्रों का रंगनो यह वस्त्रों का परिमंडन हैं। शंख, शुक्तिका के चूने से छोटे २ :घरों का पोतना यह उपगृहों का परिमंडन है । अथवा अर्थ शब्द का प्रत्येक के साथ संबंध करने पर ऐसा भी इस पद को अर्थ होता है कि वस्त्र के निमित्त, उपगृह के निमित्त और मण्डन-हार आदि भूषण के निमित्त पट्टसूत्र आदि वस्त्र के निर्माण में कृम्यादि जीवों का उपघात होता है, उपगृहों के निर्माण में मिट्टी जल आदि में रहे हुए लट आदि दो इन्द्रिय जीवों का उपमर्दन होता है, तथा हार आदि आभूषणों के निर्माण करने में शुक्ति आदि जीवों का हनन होता है।
भावार्थ-भ्रमर, मधुकरी आदि जो चार इन्द्रिय वाले जीव हैं, तथा २९ भाटे तसा तेभनी डिसा ४२ छ. मे १ शत "बेइंदिए" ५५ शुति माहिर मिया। विन्द्रिय ७वानी ५५५ "वत्थोहरपरिमंडणद्वा” १२६, ७५ લઘુઘરની શોભાને નિમિત્તે હિંસા કરે છે કૃમિરાગથી વસ્ત્રને રંગવા તે વસ્ત્રોનું પરિમંડન કહેવાય છે શંખ, શુક્તિકાના ચૂનાથી નાનાં નાનાં ઘરને લીંપવા તે ઉપગ્રહ પરિમંડન કહેવાય છે. અથવા “અર્થ ” શબ્દને દરેકની સાથે સંબંધ જોડવાથી આ પદને એ પણ અર્થ થઈ શકે છે કે વસ્ત્રને માટે, ઉપગ્રહને માટે અને મંડન-હાર આદિ ભૂષણને માટે. પટ્ટસૂત્ર આદિ વસ્ત્ર બનાવવામાં કૃમ્યાદિ જીવન ઉપઘાત થાય છે, ઉપગ્રહોની રચનામાં માટી, જળ આદિમાં રહેલ લટ આદિ ઈિન્દ્રિય જીને ઘાત થાય છે, તથા હાર આદિ આભૂષણે બનાવવામાં શુક્તિ આદિ જીની હત્યા થાય છે.
ભાવાર્થ–બ્રમર, મધમાખી આદિ જે ચાર ઈન્દ્રિય વાળા જીવે છે, તથા
શ્રી પ્રશ્ન વ્યાકરણ સૂત્ર
