________________
अर्थबोधिनी टीका वर्ग ३ पुद्गलपरावर्तवर्णनम् मरणेन स्पर्शों भवति तदा बादरक्षेत्रपुद्गलपरावत्तों जायते । भवान्तरं भ्रमन् जीवः कालान्तरेण पुनरपि तत्रागत्य तस्मिन्नेव पूर्वावगाढे प्रदेशे यदि म्रियते तदा स प्रदेशो न गण्यते, किन्तु यस्मिन् प्रदेशे पूर्व न मृतः स क्रमेणोत्क्रमेण वा मरणेन स्पृष्टो भवति तदा गण्यते ।
यदा तु पूर्वस्पृष्टलोकाकाशप्रदेशादव्यवधानेन क्रमशो लोकाकाशप्रदेशा मरणेन स्पृष्टा भवन्ति चेत्तदा सूक्ष्मक्षेत्रपुद्गलपरावत्तों भवति ।
अत्रायं भावः
यदा यस्मिन्नाकाशप्रदेशे पूर्वावगाढे मृतस्तस्मादव्यवधानेन वर्तमाने द्वितीये गगनप्रदेशेऽन्यदापि म्रियते, एवमव्यहिततृतीयचतुर्थपञ्चमादिष्वाकाशप्रदेशेषु म्रियते, एवं क्रमेण सर्वांन् लोकाकाशप्रदेशान् मरणेन स्पृशति तदा क्रम-उत्क्रम पूर्वक मरणसे स्पर्श होना ही बादर क्षेत्रपुद्गलपरावर्त है।
___ भव भ्रमण करता हुआ यदि जीव कालान्तर में पुनः वहां आकर उसी पूर्वावगाढ (पहले अवगाहे हुए) प्रदेश में मरता है तो वह प्रदेश नहीं गिना जाता है, किन्तु जिस प्रदेश में जीव पूर्वमें मृत्यु को प्राप्त नहीं हुआ वह प्रदेश यदि क्रम या उत्क्रम से मृत्यु के द्वारा स्पृष्ट होता हो तो गिना जाता है । यदि पूर्व स्पृष्ट लोकाकाश प्रदेश से विना किसी व्यवधान (अन्तर ) के क्रमशः लोकाकाश प्रदेश, मृत्युसे स्पृष्ट होते हों तो सूक्ष्म क्षेत्र पुद्गलपरावर्त होता है ।।
सारांश-जिस पूर्वावगाढ आकाश प्रदेशमें जीव मरा है, उस आकाश प्रदेशसे विना किसी व्यवधान के रहे हुए द्वितीय, तृतीय, चतुर्थ पञ्चम आदि आकाश प्रदेशों में किसी भी समय मरता है और इसी મરણથી સ્પર્શ થવો તેજ બાદરક્ષેત્રપુગલપરાવર્ત છે. ભવ-બ્રમણ કરતાં કરતાં જ્યારે જીવ કાલાન્તરમાં ફરીથી ત્યાં આવી તેજ પૂર્વાવગાઢ (પૂર્વે અવગહેલા) પ્રદેશમાં મરે તે તે પ્રદેશ ગણી શકાતો નથી. પરંતુ જે પ્રદેશમાં જીવ પૂર્વે મૃત્યુને પ્રાપ્ત નથી થયે તે પ્રદેશ જે કમ યા ઉત્કમથી મૃત્યુ- દ્વારા પૃષ્ટ થાય તે ગણી શકાય છે.
ने पूर्व-स्पृष्ट स1ि2 - प्रशथी जो व्यवधान (मन्त२) विन भश: કાકાશ-પ્રદેશ મૃત્યુથી સ્પર્શાય તે સૂક્ષ્મક્ષેત્ર-પુગલ-પરાવર્ત થાય છે.
સારાંશ- જે પૂર્વાવગાઢ આકાશ-પ્રદેશમાં જીવ મેયે છે તે આકાશ-પ્રદેશથી કઈ વ્યવધાન વિના રહેલા બીજા, ત્રીજા, ચોથા, પાંચમાં આદિ આકાશ પ્રદેશમાં કેઈપણ સમયે મરે અને એજ ક્રમથી જે સમસ્ત કાકાશ-પ્રદેશને મૃત્યુથી પશે તે તે
શ્રી અનુત્તરોપપાતિક સૂત્ર
