________________
अ० १ सू० २ भगशब्दार्थः
भवति, तत्र प्रथमकल्पो व्याख्यातपूर्वः, कल्पान्तरव्याख्या यथा - शमयति=पवचनामृतोपदेशेन शान्ति नयति भविजीवानिति शमनस्तेन समानं स्वपरेषु तुल्यं मनो यस्य, यद्वा सम्= सम्यगानयति = रत्नत्रयदानेन जीवयति अर्थाज्जागरर्यात प्रसुप्तमारमानं यः स समनास्तेन, अथवा सम्= सम्यक अणति = मवचनमुपदिशतीति, सम्यगण्यते प्रवचन - मुपदिश्यतेऽनेनेति वा समणस्तेन, भगवता भगः = ज्ञानं सकलपदार्थविषयकं (१), माहात्म्यम् = अनुपम महनीयमहिमसम्पन्नत्वं (२), यशः = विविधातुकूलप्रतिकूल - परीषहोपसर्गसहनसमुद्भूता जगद्रक्षणप्रज्ञासमुत्था वा कीतिः (३),
५९
-
इनमें से 'श्रमण' की व्याख्या ऊपर की जा चुकी है। जो प्रवचनरूप पीयूष की वर्षा ( उपदेश) करके भव्य जीवोंको शान्ति प्राप्त कराता है । जो स्व और पर के ऊपर समान मन (भाव) रखता है अथवा रत्नत्रयका उपदेश देकर [प्रमाद आदिसे मूर्छित] आत्माको सावधानजागृत करता है उसे 'समनस् ' कहते हैं। जो प्रवचनका सम्यकू प्रकार से उपदेश देता है उसे 'समण ' कहते हैं ।
'भगवं' - भगवान् - पदमें जो 'भग' शब्द है उसके अनेक अर्थ होते हैं । वे इस प्रकार हैं
भग - (१) ज्ञान- तीन लोक और तीन काल संबन्धी समस्त पदार्थों को जानना ।
(२) माहात्म्य - अनुपम और महनीय महिमासे युक्त होना। (३) यश - अनुकूल-प्रतिकूल परीषहों और उपसर्गोंको सहने से, तथा संसारके प्रत्येक प्राणीकी रक्षा करनेकी प्रज्ञा
છે. જે પ્રવચનરૂપી અમૃતની વૃષ્ટિ (ઉપદેશ કરીને ભન્ય જીવાને શાન્તિ પમાડે છે, તેને ‘શમન' કહે છે, જે પેાતા પર અને ખીજા પર સમાન મન (ભાવ) રાખે છે અથવા રત્નત્રયના ઉપદેશ આપીને (પ્રમાદ આદિથી મૂતિ) આત્માને સાવધાન -જાગૃત કરે છે, એને ‘સમનસ્ કહે છે, જે સમ્યક્ પ્રકારે પ્રવચનના ઉપદેશ छेतेने 'सभा' हे छे.
'भगव’-भगवान्- पटुमा ने 'लग' शब्द छे, तेना याने अर्थ थाय छे; તે આ પ્રમાણે—
ઉપાસક દશાંગ સૂત્ર
ભગ— (૧) જ્ઞાન—ત્રણ લેાક અને ત્રણ કાળ સંબંધી બધા પદ્માર્થાને જાણવા તે. (ર) માહાત્મ્ય-અનુપમ અને મહનીય મહિમાથી મુકત થવું તે.
(૩) યશ—અનુકૂળ—પ્રતિકૂળ પરિષદે અને ઉપસર્ગો સહેવાથી તથા સંસારના પ્રત્યેક પ્રાણીની રક્ષા કરવાની પ્રજ્ઞા (ભાવના) થી ઉત્પન્ન થનારી પ્રીતિ.
१. द्वितीयस्मिन् 'समनाः' इति पक्षे इस्त्र पृषोदरादिस्वात् ।
