________________
३३२
उपासक दशाङ्गसूत्रे
पूर्व = प्रथमम् अनालापकैः = मया सह भाषणमकुर्वद्भिः, 'सहार्थे तृतीया. ' आलपितुं सकृद्भाषितुं संलपितुं पुनः पुनर्भाषितम्, 'अणालत्तेणं इत्यत्र प्रत्ययैकवचने स्वार्थत्वात् । 'तेषां' मिति तच्छन्दोऽत्राव्यवहितपूर्वनिर्दिष्टत्वावच्छेदकत्वोपलक्षितधर्मावच्छिन्नार्थवाचकः, सम्बन्धसामान्ये च षष्ठी, ततश्च तेषामित्यस्य अन्ययू थिक परिगृहीतेभ्योऽवसनपार्श्व स्थादिभ्यश्च साधुभ्य इत्यर्थः । अशनं वा पानं वा खाद्यं वा स्वायं वा दातुं = सकृद्वितरीतुम्, अनुमदातुम् = असकृद्वितरीतुं 'मेन कल्पते' इति पूर्वोक्तनैव सम्बन्धः, "तैर्थिकान्तरपरिगृहीतत्वादिकारणेन जिनसाधुभ्यो दातुं कल्पत इत्यस्य तु कथैव केत्यर्थापच्याऽन्यूथिकानां व्यावृत्तिः । गुरुबुद्धया दानस्यैवैष निषेधस्तेन करुणाभावेन तु यथेष्टं तेभ्योपि दद्यादेव, करुणादानस्य पात्रापात्रसाधारणमाणिविषयकत्वात्, यदुक्तम् -
" परउत्थियाइदाणं, गुरुबुद्धीए णिसेहियं होई । अणुकम्पादाणं पुण जिणेहि कस्थवि णो णिसिद्धं ॥ १ ॥ छाया - परयधिकादिदानं, गुरुबुद्धया निषेधितं भवति । अनुकम्पादानं पुनर्जिनैः कुत्रापि नो निषिद्धम् ॥ १ ॥ किं सर्वत्र न कल्पते ? नेत्याह- 'नान्यत्रेति राजकृतोऽभियोगः=अभिभवः = (पारवश्यं ) राजाभियोगस्तस्मादन्यत्र न कल्पते इत्यर्थ: । गणाभियोगात् = सङ्घाभिभवात् बलाभियोगात् = बलवदभिभवात् देवताभियोगात् = देवताभिभवात्, 'गुर्वि '-ति-गुरबो= मातापितृप्रभृतयस्तेषां निग्रहः = पारवश्यं गुरुनिग्रहस्वस्मात् 'वृत्ती 'ति वृत्तिः आजीविका तस्याः कान्तारं = दुर्गमार्गः - जीवन - निर्वाeाभावस्तस्मात् ।
9
असंगत हो जायगा । बस अब अधिक विस्तार नहीं करते । यहां मूल पाठ में अन्ययृथिकोको अन्न-पानका दान निषिद्ध कहा है, इसका कारण यह है कि यहाँ लोकोत्तर धर्मका व्याख्यान है, अतः गुरुबुद्धिके अभिप्रायसे ही यहां निषेध हैं, करुणा भावसे दानका निषेध नहीं है । करुणा-दान में पात्र-अपात्रका विचार नहीं होता, वह सब प्राणियों को देने योग्य है । कहा भी है
નહિં માના તેઃ એ ભાષ્ય અસંગ થઇ જશે. ખસ, હવે વધુ વિસ્તાર કરતા નથી. અહીં મૂળ પાઠમાં અન્યયૂથકાને અન્ન-પાનના દાનને નિષિદ્ધ બતાવેલું છે, તેનું કારણુ એ છે કે અહીં લેાકેાત્તર ધર્મનું વ્યાખ્યાન છે. એટલે ગુરૂબુદ્ધિના અભિપ્રાયે કરીને જ અહી નિષેધ છે. કરૂણાભાવથી દાનના નિષેધ નથી. કરૂણાદાનમાં પાત્રઅપાત્રના વિચાર નથી થતા, તે બધાં પ્રાણીઓને આપવા યોગ્ય છે. કહ્યુ છે કે
ઉપાસક દશાંગ સૂત્ર
