________________
२८८
उपासकदशासूचे तथा चापकाया: ईषत्पक्काया ओषधेर्भक्षणमित्यर्थः,मिश्ररूपत्वेन पकत्वसन्देहात्संभवति भक्षणमित्यस्यातीचारत्वम्, एष तृतीयः । ३ । दुष्पकौषधिः चिराग्नितापपरिपाकसाधितोऽलाबू-चपलफलीप्रभृतिस्तस्या भक्षणं चतुर्थः, अस्याऽऽरम्भबाहुल्यान्मिश्रवसन्देहाचातीचारत्वम् । ४ ।तुच्छा=विराधनाबहुलाऽल्पतृप्तिकारिका यौषधिः सा तुच्छौषधिः-यथावत्परिपकोऽपि भूशिम्बीसीताफलादिस्तस्या भक्षणं पञ्चमः।५। एतेऽप्यनाभोगतोऽतिक्रमादिनाऽतीचारा आभोगतस्त्वनाचारा एवेति बोध्यम् ।। इत्तामत्र सङ्ग्राहकाः श्लोकाः
[संग्रहगाथा " अइयारा उ पंचेव, एयस्सवि णिरूविया ।
सचित्तच्चायसंकप्पे, कये जं तस्स भक्खणं ॥१॥ मजाइयसचित्तणाहियस्सऽहवाऽऽहमो ।
गुंद-पक्क-फलाईणं जं वाऽणट्टिफलस्स जो ॥ २॥ कारण पके हुएका सन्देह होनेसे ईषत्पकका भी भक्षण हो सकता है, इसलिए इस अतिचारकी संभावना है।
(४) दुष्पक्वौषधिभक्षणता-चिरकालसे अग्निकी आँच द्वारा सिझनेवाली तूंबी, चवलेकी फलो आदिका भक्षण करना । इसमें आरंभ अधिक है और मिश्र होनेका सन्देह रहता है, अतः यह अतिचार है। . (५) तुच्छौषधिभक्षणता-जिसमें विराधना अधिक और तृप्ति कम हो ऐसी वनस्पतिको तुच्छ वनस्पति कहते हैं । जैसे-मुंगफली सीताफल आदि । उसका भक्षण करना तुच्छौषधिभक्षण है। - ये भी अबुद्धिपूर्वक हों तो अतिचार है, और यदि बुद्धिपूर्वक हों तो अनाचार है। संग्रह गाथाओंका अर्थ भी यही है। ઈષત્પકવનું પણ ભક્ષણ થઈ શકે છે, તે માટે આ અતિચારની સંભાવના છે.
(૪) દુપકવીષધભક્ષણતા–લા બે વખતે અગ્નિની આંચથી રંધાતી દૂધી (ત્બી), ચેળાની શીંગ આદિનું ભક્ષણ કરવું તે. એમાં આરંભ અધિક છે અને મિશ્ર હોવાને સંદેહ રહે છે, તેથી તે અતિચાર છે.
(૫) તુચ્છૌષધિભક્ષણતા–જેમાં વિરાધના વધારે અને તૃપ્તિ ઓછી હોય તેવી વનસ્પતિને તુચ્છ વનસ્પતિ કહે છે, જેમકે મગફળી, સીતાફળ વગેરે, તેનું ભક્ષણ કરવું એ તુચ્છૌષધિભક્ષણ છે.
એ પણ જે અબુદ્ધિપૂર્વક થાય તે અતિચાર છે, અને જે બુદ્ધિપૂર્વક થાય તે અનાચાર છે. સંગ્રહ ગાથાઓને અર્થ એજ છે.
ઉપાસક દશાંગ સૂત્ર
