________________
अगारधमसञ्जीवनी टीका अ. १ सू० ९ परिषद्वर्णनम्
मोक्ता त्रिप्रकाराऽध्येषा पुनर्विविधा-लौकिकी लोकोत्तरा चेति, तत्र लौकिकीराष्ट्र देश-सङ्घ-जाति-कुल-नगर-प्रामादिहिताहितचिन्तनार्थमायोजता, लोकोत्तरातु केवल-श्रुत-चारित्रादिधर्मश्रवणमननोगेता, तदप्युक्तम्--
"जा रहाइ-हियटुं, विहिया सा लोईया मया परिसा ।
लोगुत्तरिया उ पुणो, सुयचारित्ताइचचिया हवइ ॥” इति। एतच्छाया च-- " या राष्ट्रदिहिताथै विहिता सा लौकिकी मता परिषत् । लोकोत्तरा तु पुनः, श्रुतचारित्रादिचर्चिता भवति ॥” इति ।
अत्र च लोकोत्तराया एव परिषदो ग्रहणं प्रकरणादिति विस्तरभयाद्विरम्यते । है । अज्ञा परिषद् भी प्रायः ऐसी होती हैं, पर दुर्विदग्धा परिषद् लाख उपाय करने पर भी नहीं समझती ॥१॥" ___ यह उल्लिखित तीन प्रकारकी परिषद् भी प्रत्येक दो प्रकार की है--(१) लौकिकी और (२) लोकोत्तरा, जिस परिषद्की योजना राष्ट्र, देश (प्रान्त), संघ, जाति, कुल, नगर, ग्राम आदिके हित-अहित पर विचार करनेके लिए की गई हो वह लौकिकी परिषद है। जिसमें केवल श्रुतधर्म और चारित्र-धर्म का श्रवण वा मनन होता हो वह लोकोत्तर-परिषद् है। सो भी कहा है--
“जो राष्ट्र आदिके हितके लिए की गई हो वह परिषद् लौकिकी मानी गई हैं और जो श्रुत-चरित्र धर्मके निमित्त हो वह लोकोत्तरा है ॥१॥" प्रकरणका अनुसरण करते हुए यहां लोकोत्तर-परिषद ग्रहण करना चाहिए। विस्तारके डरसे इस विषयको समाप्त करते हैं । પરિષદ્ પણ પ્રાયઃ એવી જ હોય છે, પરંતુ દુવિધા પરિષ૬ લાખ ઉપાય કર્યો પણ सभाती नथी”. (१)
- એ પ્રમાણે ત્રણ પ્રકારની પરિષદ્ પણ પુનઃ પ્રત્યેક બે પ્રકારની છે:-(૧) alssी मने (२) सोत्तरी, परिषड्नी योना राष्ट्र, हेश (प्रांत), संघ જાતિ, કુલ, નગર, ગ્રામ આદિના હિત–અહિત સંબંધી વિચાર કરવા માટે કરવામાં આવી હોય તે લૌકિકી પરિષદુ છે. જેમાં કેવળ મૃતધર્મ અને ચારિત્ર્યધર્મનું શ્રવણ ય મનન થતું હોય તે લોકોત્તર પરિષદ છે. કહ્યું છે કે
જે રાષ્ટ્રઆદિના હિતને માટે કરવામાં આવી હોય, તે પરિષદ લૌકિકી મનાય છે અને જે મૃત-ચરિત્ર ધર્મને માટે પરિષદ હોય તે લકત્તર મનાય છે.” (૧) પ્રકરણનું અનુસરણ કરતાં અહીં લકત્તર-પરિષદ ગ્રહણ કરવી જોઈએ. વિસ્તારભયથા આ વિષયને સામાપ્ત કરીએ છીએ.
ઉપાસક દશાંગ સૂત્ર
