________________
७२
दनन्तरं खलु स्थापत्यापुत्रः सुदर्शनेनैवमुक्तः सन् सुदर्शनमेचमवादीत्
हे सुदर्शन ! अस्माकं धर्मः दुर्गतौ पततो जन्तून् धरति रक्षति शुभस्थानं प्रापयति इति धर्मः आचारः, विनयमूलः = विनयति अपनयति नाशयति सकलकेशकारकमष्टविधं कर्म यः स विनयः कर्मापनयनसमर्थचारित्रलक्षणोऽनुष्ठान विशेषः स एव मूलं कारणं यस्य स तथा, -उक्तं चकर्मणां द्राग् विनयनाद विनयो विदुषां मतः ।
अपवर्ग फलाढ्यस्य मूलं धर्मतरोरयम् ॥ १ ॥ इति ।
ज्ञाताधर्मकथासूत्रे
चारित्रमाश्रित्य लब्धस्थितिक इत्यर्थः, यद्वा विनयो विनीतता द्रव्यभावाभ्यां नम्रता तन्मूलकः, मज्ञतः = तीर्थंकरैः प्ररूपितः । सोऽपि च दिनयो द्विविधः तद्यथाकहा ( तुम्हा णं किं मूल धम्मे पनन्ते ) हे भगवान ? आपका धर्म किं मूलक प्रज्ञप्त हुआ हैं । (तएणं थावच्चापुत्ते सुदंसणेणं एवं बुत्ते समाणे सुदंसणं एवं वयसी) इस प्रकार सुदर्शन सेठ के द्वारा इस प्रकार पूछे गये स्थापत्या पुत्र अनगार ने उससे इस प्रकार कहा (सुदंसणा अम्हाणं वियले धम्मेपन्नत्ते) हे सुदर्शन हमारा धर्म - विनय मूलक प्रज्ञप्त हुआ है । दुर्गतिमे जाने से जो प्राणियो को बचाता है और शुभ स्थान में उन्हें पहुँचाता है उसका नाम धर्म-आचार है। सकल क्लेशोंका दाता जो अष्ट प्रकार का कर्म है उसे जो नाश करता है उसका नाम विनय है । ऐसा विनय चारित्र रूप अनुष्ठान विशेष है । यह विनय ही धर्म का मूल कारण कहा गया है कहा भि है जिसके द्वारा जीव झटिति कर्मों का नाश कर देता है तथा अपवर्ग रूप फल से युक्त हुए जो धर्मरूपी वृक्षका मूल है - वही विनय है । ऐसा विनय चारित्र रूप ही माना गया है किं मूल धम्मे पन्नत्ते ) हे भगवान ! आपना धर्मना भूजलूत सिद्धान्तो शुं छे. ( तरणं थावच्चापुत्त सुदंसणेण एवं वृत्त समाणे सुदंसणं एवं वयासी સુદર્શન શેઠના આ પ્રશ્નને સાંભળીને સ્થાપત્યાપુત્ર અનગારે જવાબમાં तेभने उ ( सुदंसणा अम्हाणं विणयमुले धम्मे पन्नत्ते ) डे सुदर्शन ! अभाग ધર્મના આધાર વિનય મૂલક છે. દુર્ગતિમાં જતા પ્રાણીઓને જે અટકાવે છે અને શુભસ્થાનામાં તેમને લઈ જાય છે તે ધર્મ-આચાર કહેવાય છે. સમસ્ત કલેશાને ઉત્પન્ન કરનાર આઠ પ્રકારના કર્મોના જે નાશ કરે છે તેનું નામ • વિનય ’ છે. એવું જ વિનય ચારિત્ર રૂપ અનુષ્ઠાન વિશેષ છે આ વિનય જ ધનું મૂળ કારણ છે કહ્યુ છે કે જેના વડે જીવ જલદી કર્માંના નાશ કરે છે તેમજ અપવગ (મેાક્ષ) રૂપી વૃક્ષનું જે મૂળ છે તે ‘વિનય' જ છે આવા विनय चारित्र ३५ ४ गाय छे ( से विय विणए दुबिहे पण्णत्ते ) ते विनय
શ્રી જ્ઞાતાધર્મ કથાંગ સૂત્ર : ૦૨
