________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श०२६ उ.१ सू०३ ज्ञानावरणीयकर्माश्रित्य बन्धस्वरूपम् ५८९ अवधिज्ञानी एषां चत्वारोऽपि भङ्गा भवन्ति इति ज्ञानी-सामान्यज्ञानी, यावत्पदेन मतिश्रुतज्ञानिनो ग्रहणं भवति । 'मणपज्जवणाणी पुच्छा' मनःपर्यवज्ञानी किम् आयुष्कं कर्म अबध्नात् बध्नाति भन्स्यति इत्यादि चतुर्भङ्गाः प्रश्नः भगवानाह'गोयमा' इत्यादि, 'गोयमा' हे गौतम ! 'अत्थेगइए बंधी बंधइ बंधिस्सई' अस्त्ये. ककः एकः कश्चित् मनःपर्यवज्ञानवान् आयुष्कं कर्म पूर्वकाले अबध्नाव सम्पति
सम्यग्मियादृष्टि जीव आयुकर्म का बंध नहीं करता है-तथा कोई सम्यग्मिथ्यादृष्टि जीव चरमशरीरी होने पर आगामी काल में भी उसका बंध करने वाला नहीं होता है, इस कारण यहां तृतीय और चतुर्थ भंग ही कहे गये हैं । शेष दो भंग नहीं कहे गये हैं। 'नाणी. जाव ओहिनाणी चत्तारि भंगा' ज्ञानी जीव में यावत् अवधिज्ञानी में चार भंग होते हैं। ज्ञानी पद से यहाँ 'सामान्यज्ञानी' ग्रहीत हुआ है, तथा यावत् पद से 'मतिज्ञानी, श्रुतज्ञानी' इनका ग्रहण हुआ है। 'मणपज्जवनाणी पुच्छ।' हे भदन्त ! मनःपर्यवज्ञानी के सम्बन्ध में मेरा प्रश्न है-अर्थात् मनःपर्यवज्ञानी ने क्या पूर्वकाल में आयु कर्म का बन्ध किया है ? वह वर्तमान में वह उसका क्या बन्ध करता है ? भविष्यत् में क्या वह उसका बन्ध करेगा ? इत्यादि रूप से यहां शेष ३ भंग और प्रकट करना चाहिये, 'उत्तर में प्रभुश्री कहते हैं-'गोयमा! अस्थगइए बंधी, बंधइ, बंधिस्सई' हे गौतम! किसी एक मनःपर्ययज्ञानी ने पूर्वकाल में आयुष्क कर्म का बन्ध किया है, वर्तमान
સમ્યુગ્મિથ્યાષ્ટિ જ આયુકર્મને બંધ કરતા નથી તથા કઈ સભ્યમિધ્યદષ્ટિ જીવે ચરમશરીરી થાય ત્યારે આગામી કાળમાં પણ
તેને બંધ કરવા વાળા હોતા નથી, એજ કારણે અહિયાં ત્રીજો અને એ म स छ. श्रीनाम नथा. 'नाणी जाव ओहिनाणी
चत्तारि भंगा' ज्ञानी ने यापत् मधिज्ञानी अपने या२ मा डाय. જ્ઞાની પદથી અહિયાં સામાન્યજ્ઞાની ગ્રહણ થયેલ છે. તથા યાવત્પદથી મતિशानी, अज्ञानी यह यया छे. 'मण पज्जवनाणी पुच्छा, मन:पय यज्ञानाना સંબંધમાં ગૌતમ સ્વામીએ પ્રશ્ન કરેલ છે કે હે ભગવાન મન પર્યવ જ્ઞાનવાળા જીવે પૂર્વ કાળમાં આયુકમને બંધ કર્યો છે ? વર્તમાન કાળમાં તે તેને બંધ કરે છે? ભવિષ્ય કાળમાં તે તેને બંધ કરશે ? વિગેરે પ્રકારથી બાકીના ત્રણ ભંગે અહિયાં સમજી લેવા આ પ્રશ્નના ઉત્તરમાં પ્રભુશ્રી કહે છે કે'गोयमा ! अत्थेगइए बंधी, बंधह, बंधिस्सइ' गौतम ! 1 8 भन:५५१. જ્ઞાનીએ પૂર્વકાળમાં આયુષ્ય કર્મને બંધ કર્યો છે. વર્તમાનમાં તે તેને
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૬
