________________
५८२
भगवतीस्त्रे
sपि मन्त्स्यतीति । 'सलेस्से जाव सुकलेस्से चचारि भंगा' सलेश्ये जीवे यावत् शुक्ल लेश्यावति चत्वारोऽपि भङ्गा भवन्ति, अत्र यावत्पदेन कृष्णलेश्यादीनां संग्रह स्तत्र यो न मोक्षं यास्यति तस्य प्रथमो भङ्गः १, यस्तु चरमशरीरतयोत्पत्स्यसे तस्य द्वितीयो भङ्गः २, अवन्धकाले तृतीयो भङ्गः, विद्यमानचरमशरीरस्य सल्लेश्य जीवने भूतकाल में आयुकर्म का धन्ध किया है, वर्तमान में वह उसका बन्ध करता है और भविष्यत् में वह उसका बंध नहीं करेगा जो जीव चरमशरीरी होता है उसकी अपेक्षा से कहा गया है, 'अबध्नात् न यध्नाति भन्त्स्थति' ऐसा यह तृतीय भंग उपशमक जीव की अपेक्षा लेकर कहा गया है और 'अबध्नात् न बध्नाति न भन्त्स्यति' ऐसा यह चतुर्थ भंग क्षीणमोहवाले जीव की अपेक्षा लेकर कहा गया है। उपश मक जीव पूर्वकाल में उपशमक अवस्था से पहिले ही आयुकर्म का बन्ध करता है, उपशमक अवस्था में नहीं करता है, और जब वह श्रेणी पतित हो जाता है-तब पुनः आयुकर्म का बन्ध करने लगता है। क्षीण मोहवाला जीव क्षपक श्रेणी पर आरूढ रहता है अतः वह पूर्वकाल में ही क्षपक श्रेणी पर जबतक वह आरूढ नहीं हुआ है तब तक हीआयुकर्म का बन्ध करता है, उस पर आरूढ हो जाने के बाद वह आयुकर्म का बन्ध नहीं करता है तथा यहां से जीवका पतन होता नहीं
हाथ के तेमनी अपेक्षाथी उडेल छे. 'अबध्नातू न बध्नाति भन्स्यति' मा प्रभाषेने या त्रीले लंग उपशमः लबनी अपेक्षाथी उडे छे. 'अबध्नात् न बध्नाति न भन्त्स्यति' मा प्रमाने या थोथो लंग श्रीशुभोडवाजा જીવની અપેક્ષાથી કહેલ છે. ઉપશમવાળા જીવે. પૂર્વકાળમાં ઉપશમક અવસ્થાની પહેલાં જ આયુકમના અધ કરે છે. ઉપશમક અવસ્થામાં મધ કરતા નથી અને જ્યારે તે શ્રેણીથી પતિત થઈ જાય છે. ત્યારે તે ફરીથી આયુ ક્રમના અંધ કરવા લાગે છે. ક્ષીણમેહવાળા જીવ ક્ષપક શ્રેણી પર આરૂઢ રહે છે. તેથી તે પૂકાળમાં જ-ક્ષપક શ્રેણી પર જ્યાં સુધી મારૂઢ થયે નથી. ત્યાં સુધી જ આયુકા અંધ કરે છે, તેના પર આરૂઢ થઈ ગયા પછી તે આયુકા બંધ કરતા નથી, તથા તે અવસ્થાથી જીવનું પતન धतु नथी. तेथी ते इरीधी आयुर्मनी गंध थते। नथी. 'सलेस्से जाव सुक्कलेस्से चत्तारि भंगा' बेश्यावाणा भवमां यावत् शुम्लश्यावाणा वामां ચાર ભંગા હાય છે. અહિયાં યાવત્ પદથી કૃષ્ણલેશ્યાવાળા વિગેરે જીવે ગ્રહણ કરાયા છે. જેએ મેાક્ષ જતા નથી તેની અપેક્ષાથી પહેલા ભંગ કરેલ છે, અને જે ચરમ શરીરી રૂપે ઉત્પન્ન થવાના હાય તેની અપેક્ષાથી ખીજે
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૬
