________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श०१५ उ.७ सू०१० आभ्यन्तरतपोनिरूपणम्
४६१
भगवानाह - 'पसत्थमण विणए सत्तविहे पण्णत्ते' प्रशस्तमनोविनयः सप्तविधः - सप्तमकारकः प्रज्ञप्तः 'तं जहा ' तद्यथा - 'अपावर' अपापकः - सामान्यतः पापरहितः । ' असावज्जे' असावद्यः विशेषतः पापवर्जितः । 'अकिरिए' अक्रियः - कायिकयादि क्रियाभिव्वङ्गवर्जितः । 'निरूववके से' निरूपक्लेश:स्वगतशोका धुप क्लेश वर्जितः । 'अगण्डवकरे' अनाश्रवकरः प्राणातिपाताद्याश्रवकरणरहित इत्यर्थः । ' अच्छविका रे' अक्षपिकरः, क्षपिः - स्वपरयोरायासः यत् तत् करणशोको न भवति सोऽक्षपिकरः । 'अभूयाभिसंकणे' अभूताभिशङ्कनम् यतो भूतानि अभिशङ्कते - बिभ्यति तत् भूताभिशङ्कनम् इत्थं यत् न भवति तत् अभूताभिशङ्कनम् इति । 'से तं' पसत्थमणविण' स एषः षट् प्रकारकः प्रशस्तमनोविनयः कथितः । ' से किं तं अपसत्यमणविणए' अथ कः सोऽपशस्तमनो विनय इति अप्रशस्तमनो विषयकः प्रश्नः । भगवानाह - 'अपहै ? उत्तर में प्रभुश्री कहते हैं- 'पसत्थमणविणए सत्तविहे पन्नत्ते' हे गौतम ! प्रशस्त मनो विनय सात प्रकार का कहा गया है । 'तं जहा ' जैसे- 'अपावर, असावज्जे, अकिरिए, निरुवक्के से, अणण्हबकरें, अच्छविकरे, अभूयाभिसंकणे' पापरहित १ सामान्य से पापरहित असावद्यविशेषरूप से पापरहित २, अक्रिय - कायिकी आदि क्रियाओं में आसक्ति रहित ३, निरूपक्लेश- स्वगत शोकादि उपक्लेश रहित ४, अनाश्रवकर प्राणातिपात आदि आश्रव करने से रहित ५, अक्षपि कर-स्व को एवं परको आवास (पीडा) करने से रहित ६ एवं अभूताभिशङ्कन प्राणी भय वर्जित 'से से पसत्थमणविणए' ऐसा यह प्रशस्त मनो विनय है ।
'से किं तं अपसत्थ मणविणए' हे भदन्त ! अप्रशस्त मनोविनय कितने प्रकार का है उत्तर में प्रभुश्री कहते हैं- 'अपस्थमणबिणए या प्रश्नना उत्तरमा प्रभु श्री हे छे - 'पसत्थमणविणए सत्तविहे पन्नत्ते' गौतम ! प्रशस्त भनोविनय सात अहारना डे छे. 'त' जहा' ते या प्रभा छे. - ' अपावर, असावज्जे, अकिरिए, निरूवक्केसे, अणहृवकरे, अभूयाभिसंकणे' પાપહિત ૧ સામાન્યપણાથી પાપરહિત અને અસાવધપા વિશેષપણાથી પાપરહિત ૨ અક્રિય-કાયિકી વિગેરે ક્રિયાઓમાં આસક્તિરહિત ૩ નિરૂપકલેશઅંતગત શાકવિનાના ૪ અનાસ્રવકર-પ્રાણાતિપાત વિગેરે આસ્રવ કરવાથી રહિત ૫ અક્ષપિકર-સ્વ અને પરને પીડા કરવાથી નિવૃત્ત રહેવું ૬ તથા અભૂ तालिशं उन-प्राणी लय रहित ७ 'से किं तं अपसत्थमणविणए' हे भगवन् અપ્રશસ્ત મનેાવિનય કેટલા પ્રકારને કહેલ છે? આ પ્રશ્નના ઉત્તરમાં પ્રભુશ્રી
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૬
